Các sai lầm cơ bản
khi thuyết trình
1. Thiếu mục đích,
hay mục đích không rõ ràng
Bao giờ bài trình bày của bạn cũng phải nhắm đến một mục
đích cụ thể. Thiếu mục đích, bạn sẽ không định hướng được bài trình bày của
mình. Bạn sẽ không biết rõ mình cần nói cho người nghe biết những gì, muốn dẫn
dắt họ đến đâu. Nếu không nắm rõ về thông điệp mình sẽ trình bày, về những ý tưởng,
thông tin, dữ kiện bạn muốn trình bày, thì đừng mong người nghe sẽ nắm bắt được
những gì bạn nói, vì đến dự buổi thuyết trình của bạn, họ sẽ bị “dội bom” thông
tin, không biết đường nào để thoát ra.
2. Không đặt mình vào
vị trí khán giả
Mỗi đối tượng người nghe đều có một khả năng đón nhận, mong
muốn khác nhau. Bạn phải tìm cách biến đổi và thích ứng sao đó cho thích hợp. Nếu
cứ giả định rằng người nghe đã biết những điều bạn biết hay là họ quan tâm như
cách bạn quan tâm sẽ là một sai lầm tai hại. Bạn cần gây sự chú ý từ ban đầu,
càng ấn tượng càng tốt và gợi sự hấp dẫn trong suốt bài thuyết trình của mình.
3. Không thể hiện sự
tôn trọng khán giả
Nếu bạn ghét hoặc thiếu tôn trọng người nghe của mình bởi vì
sự thiếu hiểu biết chuyên môn, họ sẽ ghét lại bạn. Và trong trường hợp bạn khiến
cho khán giả của mình cảm thấy họ như là những kẻ thua cuộc, thất bại hoặc
không đáng để bạn tôn trọng, thì bạn sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực, tạo nên rào cản
giữa bạn và người nghe. Kết cục thì bạn sẽ đánh mất khán giả của mình mãi mãi.
4. Không truyền được
cảm hứng suy nghĩ và hành động mới
Sẽ là thiếu sót khi đưa ra các thông tin mà không truyền cảm
hứng cho mọi người hướng theo cách hành động hay suy nghĩ mới. Những lời nói và
thông điệp của bạn sẽ không lưu giữ được trong đầu của những thính giả nếu bạn
không thúc đẩy người nghe làm một việc gì đó khác biệt với những gì mà bạn vừa
chia sẻ và truyền đạt. Hãy suy nghĩ về cách làm thế nào mà bạn có thể kết nối
và gắn bó với người nghe sau khi kết thúc buổi thuyết trình, và giúp họ có được
suy nghĩ và cư xử khác biệt, sử dụng kiến thức bạn đưa lại để giúp cuộc sống của
họ tốt đẹp hơn. Nếu bạn không làm được điều này, bạn đã mất chiếc chìa khóa
thành công quan trọng – truyền cảm hứng cho những hành động tích cực.
5. Không đưa ra được
thông điệp cuối cùng ấn tượng
Hiện nay, với hàng triệu chương trình hội nghị, hội thảo luôn
sẵn có cho chúng ta – cả trực tiếp và trên mạng – bài thuyết trình của bạn sẽ
không tạo được sự nổi bật nếu thiếu một thông điệp rõ ràng – một điều gì đó bền
vững, có ý nghĩa và ảnh hưởng. Nếu bạn chỉ đơn giản đưa ra một thông điệp khô
khan, nhưng không chạm tới được vấn đề cốt lõi, bạn sẽ thất bại.
6. Thiếu chuẩn bị
Nếu bạn đang đứng trước đám đông để thuyết trình mà trước đó
lại thiếu chuẩn bị cho kỹ lưỡng, khán giả sẽ lập tức nhận ra điều đó. Thiếu chuẩn
bị, thì dù có giỏi xoay xở hay lợi khẩu đến đâu, bạn cũng không tài nào làm cho
người nghe nhận thấy sự liền mạch, tuần tự hợp lý của các ý tưởng hay thông điệp
bạn muốn trình bày.
7. Trễ giờ
Đến nghe bạn nói, không phải người ta có dư giả thì giờ, bởi
hầu như ai cũng bận rộn, cũng có thời khóa biểu riêng. Nếu buổi thuyết trình của
bạn bắt đầu hay kết thúc trễ, bạn phải bảo đảm rằng việc này là sự cố ngoài ý
muốn chứ không phải do bạn gây ra. Bạn cần để ý đến chuyện bắt đầu buổi nói
đúng giờ, và biết cách cắt bỏ hay tóm tắt lại bài thuyết trình cho kịp với thời
gian kết thúc, tránh cảnh bắt đầu muộn và kết thúc trễ.
8. Thể hiện hình ảnh
bản thân không thích hợp
Đây là một thứ sai lầm chí tử, có khả năng làm hủy hoại tức
khắc hình ảnh tốt đẹp của bạn trong lòng khán giả. Hình ảnh bản thân bạn thể hiện
trước hết qua cách ăn mặc. Bạn không thể xuất hiện với kiểu ăn mặc quá chưng diện
khi đứng trước đối tượng người nghe là dân trí thức, chẳng hạn giáo viên. Bạn
cũng không nên ăn mặc quá sang trọng cầu kỳ nếu đứng nói chuyện trước đối tượng
người nghe là lớp nông dân...
9. Sử dụng thiếu hiệu
quả các công cụ hỗ trợ phần nhìn
Nếu bạn tỏ ra vụng về, sử dụng lóng ngóng các phương tiện
hình ảnh để phục vụ phần nhìn nhằm minh họa nội dung, bạn sẽ đánh mất sự chuyên
nghiệp và đáng tin trong mắt người nghe. Các công cụ hình ảnh minh họa phải được
vận dụng linh hoạt và vừa phải để bổ trợ và làm tăng sức thuyết phục cho các ý
tưởng trình bày; vì các công cụ này, dùng thiếu cũng không được mà lạm dụng quá
cũng không xong.
10. Đưa quá nhiều nội
dung vào bài thuyết trình
Không phải cứ cái gì nhiều hơn cũng tốt hơn. Đưa quá nhiều nội
dung, ý tưởng, dữ kiện, số liệu vào bài thuyết trình, bạn sẽ gây ra cảnh quá tải
cho người nghe. Người nghe không thể nào trong một lúc mà có thể “tiêu hóa” được
một khối lượng thông tin không lồ bạn trao cho họ.
11. Dùng óc hài hước
sai chỗ
Thường thì sai lầm này cũng gắn liền với sai lầm thứ ba ở
trên (không hiểu khán giản). Các thứ quy ước liên quan đến óc hài hước đã thay
đổi. Bạn đừng bao giờ nói ra những câu đùa lạc điệu, kẻo đôi khi người nghe tưởng
rằng bạn đang công kích họ. Bạn cần lựa chọn những câu chuyện vui phù hợp, vô hại
không động chạm đến ai, và phải hết sức cẩn trọng với những câu đùa trong lúc
thuyết trình.
12. Giọng nói đơn điệu,
gây buồn ngủ
Người nghe sẽ trở nên chán nản, thậm chí buồn ngủ, nếu từ đầu
đến cuối buổi nói chuyện, bạn dùng một cung giọng đều đều, không thay đổi hay
nhấn nhá. Nhiều bài thuyết trình chứa đựng những thông tin hữu ích, giá trị
cũng như những ý tưởng hay ho, đột phá, nhưng rốt cuộc chúng không đi nổi vào
lòng người nghe chỉ vì diễn giả không biết cách thể hiện chúng qua giọng nói của
mình.
13. Không thắt được mối
dây liên hệ với người nghe
Người có tài năng, ảnh hưởng lớn không có nghĩa là “tự động”
có kỹ năng giao cảm và giao tiếp tốt. Tôi nhận thấy nhiều người thất bại trong
việc thu hút người nghe về mặt cảm xúc và thiếu sự chân thành – họ không có mối
liên hệ hay là thể hiện rằng họ thực sự quan tâm chút nào tới người nghe. Họ để
người nghe chìm trong đống dữ liệu, thực trạng và con số, không hề có sự giao
tiếp với người nghe. Họ thể hiện theo cách “không đáng mến” chút nào.
14. Thiếu đi vào trọng
tâm
Lời nói nào cũng phải có chủ đích. Nội dung hay ý tưởng thuyết
trình nào cũng cần phải có trọng tâm. Bằng không, bạn sẽ chỉ biết nói tràn
giang đại hải, không phục vụ cho một ý tưởng trọng tâm nào, và người nghe sẽ bối
rối không biết bạn đang dẫn họ đi đâu. Cho nên, nói ra ý tưởng nào, bạn cần phải
có một mục đích, một trọng tâm để nhắm.
15. Triển khai chi tiết
ngay từ đầu
Bạn cần thận trọng đừng vội đi vào các vấn đề chi tiết ngay
từ lúc mới bắt đầu buổi thuyết trình. Làm thế, bạn sẽ khiến người nghe bối rối.
Người ta cần thấy một bố cục nội dung có trình tự lớp lang, đi theo từng bước cụ
thể, có mở đầu, thân bài và kết luận.
16. Chỉ biết tập
trung vào mình
Không thiếu diễn giả khi lên sân khấu thì cứ nhắm mắt mà diễn,
mà nói, làm như thể chẳng có ai khác ngoài mình, để rồi cuối cùng phải thắc mắc
tự hỏi vì sao người nghe không có thái độ hưởng ứng, không có hành động đúng
theo những gì mình mong muốn từ đầu. Bạn cứ việc say mê chủ đề mình đang nói, cứ
việc đắm mình vào nó, nhưng cũng đừng quên những người nghe đang ngồi phía dưới.
17. Ví dụ minh họa yếu
ớt
Một số diễn giả chỉ biết nói ra những gì mang tính lý thuyết
mà không tìm cách minh họa chúng với các dữ kiện hay bằng chứng thực tế. Họ giả
thiết nghĩ rằng người nghe sẽ đón nhận những gì họ nói bằng niềm tin mà không cần
đến những minh họa thực tế. Nói ra ý tưởng nào, bạn phải lập tức cho thí dụ,
tìm cách minh họa với những hình ảnh, số liệu hay dữ kiện, những câu chuyện có
thực, những lời chứng nhận… để củng cố lập luận của mình và để thuyết phục người
nghe.
* * *
