HÀNH TRÌNH TỪ ĐAU BUỒN ĐẾN VUI SỐNG
CRAIG NICHOLLS
Bình Anson lược dịch
Giới thiệu: Ông Craig Nicholls là một Phật tử người Úc, hội viên của Hội Phật giáo Tây Úc. Đây là bài chia sẻ về hành trình đối diện với bệnh ung thư của ông, đăng trong bản tin tháng 2-2024 của Hội Phật giáo.
*
HÀNH TRÌNH CỦA BỆNH UNG THƯ
Bây giờ đã bảy năm kể từ lần chẩn đoán đầu tiên về bệnh ung thư, và tôi đã trải qua một cuộc hành trình khá dài trong thời gian này. Sau cú sốc trong quá trình chẩn đoán ban đầu, tiếp theo là cảm giác sợ hãi lẫn hy vọng qua từng cuộc phẫu thuật và kết quả xét nghiệm. Có lúc tôi nghĩ mình có thể khỏi bệnh, có lúc lại nghĩ mọi chuyện đều vô vọng, chỉ chờ chết. Tâm tôi và những ước mơ về tương lai đã tan vỡ hết lần này đến lần khác. Nhưng qua cuộc hành trình này, tôi đã thấy rõ ràng về điều gì thực sự quan trọng, cũng như niềm vui và lòng biết ơn đối với nhiều món quà mà tôi được trao tặng trong cuộc sống này. Tôi muốn chia sẻ những điều này với các bạn, với hy vọng rằng các bạn cũng tìm được điều gì đó có giá trị cho bản thân và những người mà bạn yêu thương.
TRƯỚC KHI CHẨN ĐOÁN
Trước khi được chẩn đoán, tôi hài lòng với cuộc sống của mình và có lẽ hơi tự mãn. Tôi cảm thấy khỏe mạnh, khoản nợ thế chấp đã được trả hết, công việc và cuộc sống gia đình diễn ra một cách thoải mái. Tôi có thể thấy cuộc sống hiện tại và tương lai của mình được bày ra trước mắt, thật tốt đẹp. Tuy nhiên, vào năm 2016, kết quả nội soi định kỳ cho thấy tôi bị ung thư ruột ở giai đoạn IV. Ung thư di căn thoát ra khỏi ruột, lây nhiễm vào nhiều hạch bạch huyết và một nửa lá gan của tôi. Đối với những người có chẩn đoán này, khoảng 90% sẽ chết trong vòng 5 năm. Đó là một thông tin suy sụp.
ĐIỀU TRỊ SỚM
Trong năm đầu tiên, tôi bị sốc và tập trung vào nhiều phương pháp điều trị cũng như những thay đổi mà tôi phải thực hiện trong đời mình. Tôi nghỉ làm việc và được hóa trị. Việc điều trị ban đầu này rất khó khăn vì thuốc đã tấn công các dây thần kinh, dẫn đến tê tay và tê chân, cũng như cảm giác mệt mỏi và buồn nôn thường gặp khi dùng thuốc. Tôi còn nhớ sau ba tháng điều trị, tôi đến gặp bác sĩ chuyên khoa ung thư và ông ấy nói rằng tôi cần ít nhất ba tháng nữa trước khi phẫu thuật. Tôi đã khóc trong phòng mạch của ông ấy – ý nghĩ về thêm ba tháng hóa trị nữa khiến tôi cảm thấy không thể chịu đựng được. Lúc ấy tôi không hề biết rằng bảy năm sau tôi vẫn phải tiếp tục hóa trị!
Sau vài đợt hóa trị, tôi trải qua vài cuộc phẫu thuật – đầu tiên, một nửa lá gan được cắt bỏ và sau đó là một phần ruột. Tôi đã phải cúi gập người nhiều tháng trời vì những vết khâu ở bụng và tôi phải ngủ trên ghế vì không thể nằm thẳng trên giường. Đó là những ngày khó khăn. Tuy nhiên, các phẫu thuật đã thành công. Khoảng một năm rưỡi sau khi chẩn đoán, tôi không có dấu hiệu nào nữa của bệnh ung thư, và ung thư của tôi xem như đã chính thức thuyên giảm!
HY VỌNG CÓ CÁCH CHỮA TRỊ
Tôi ngừng điều trị một thời gian – không phẫu thuật, không hóa trị. Chỉ cần chụp quét để theo dõi, đầu tiên là ba tháng một lần và sau đó là sáu tháng một lần. Sau chấn thương tâm lý do chẩn đoán bệnh ung thư và các phẫu thuật, tôi bắt đầu cảm thấy có hy vọng rằng có lẽ tôi có thể là một trong những người may mắn được chữa khỏi bệnh. Có lẽ tôi sẽ được lành bệnh và lúc ấy trong tương lai tôi sẽ tạ ơn những ngôi sao may mắn của tôi vì tôi đã thoát khỏi nanh vuốt của căn bệnh ung thư. Mỗi lần đi chụp quét để xem liệu ung thư đã quay trở lại hay chưa đều là một cực hình – tôi đến gặp bác sĩ chuyên khoa ung thư mà không biết liệu mình sẽ được báo cho biết rằng mọi việc vẫn ổn hay bị tuyên án tử hình. Và trong gần hai năm mọi chuyện vẫn ổn. Nhưng rồi sau đó thì không còn ổn nữa.
Tôi được báo cho biết rằng bác sĩ đã tìm thấy thêm một số đốm trong hạch bạch huyết và một số đốm ở lá phổi bên phải của tôi. Hóa trị không giải quyết được vấn đề này nên tôi phải qua một cuộc phẫu thuật. Phần trên cùng của lá phổi bên phải bị cắt bỏ cùng với các hạch bạch huyết bị ảnh hưởng. May mắn thay, con người được cấu tạo với một số phần dư thừa nên tôi không nhận thấy bất kỳ sự khác biệt nào khi thiếu phần phổi này. Điều đáng sợ là căn bệnh ung thư đã quay trở lại và đã lan rộng.
HY VỌNG VÀ SỢ HÃI
Trải qua thêm nhiều tháng nữa với những chụp quét CT mệt mỏi và những cuộc hẹn gặp bác sĩ. Lần chụp quét đầu tiên sau phẫu thuật cho kết quả tốt. Đúng thế! Nhưng liệu tình trạng khả quan có kéo dài không? Tâm tôi tiếp tục dao động giữa hy vọng và sợ hãi. Gần một năm sau cuộc phẫu thuật này, cuối cùng tôi nhận được kết quả giải tỏa được thắc mắc này. Bệnh ung thư đã quay trở lại, di căn đến nhiều nơi - có những đốm ở hạch bạch huyết, ruột, phổi, gan. Bác sĩ chuyên khoa cho biết ung thư đang lan rộng khắp cơ thể tôi. Phương pháp phẫu thuật để cắt bỏ khối ung thư không còn khả thi. Không thể kiểm soát và chặn đứng nó được nữa.
Khối u bây giờ còn nhỏ nhưng nó sẽ phát triển. Hóa trị sẽ làm chậm quá trình tiến triển nhưng không thể ngăn chặn được. Căn bệnh ung thư cuối cùng sẽ giết chết tôi. Bà bác sĩ chuyên khoa ung thư nói rằng sức khỏe của tôi vẫn còn khá tốt, vì vậy tôi nên duyệt lại danh sách những việc cần phải làm cho mình. Tôi còn sống được bao lâu? Bà ấy không thể nói chắc chắn – có thể thêm vài năm nữa, nhưng có lẽ không quá nhiều.
Nhận được tin bệnh ung thư đã đến giai đoạn cuối là một cú sốc lớn khác. Tất nhiên, tôi biết điều này có thể xảy ra, nhưng một phần trong tâm tôi luôn nuôi hy vọng rằng mình sẽ khỏi bệnh. Tất cả chúng ta đều có xu hướng hành động như thể cuộc sống sẽ tiếp diễn mãi mãi, có lẽ ngoại trừ những khoảnh khắc đau buồn nho nhỏ khi cái chết của một người thân yêu làm chúng ta xúc động. Nhưng ngay cả khi đó, chúng ta vẫn bướng bỉnh, nghĩ rằng điều đó sẽ không xảy đến cho mình. Và tôi đã phải mất một thời gian để hiểu và chấp nhận thực tế là tuổi thọ của tôi có giới hạn. Hiểu biết và chấp nhận đó dần dần thấm sâu; thấm vào xương, vào từng tế bào của cơ thể và làm thay đổi tâm tư tôi. Tôi từ bỏ hy vọng sẽ khỏi bệnh và sẵn sàng đối diện với sự thật rằng thời gian dành cho những gì tôi yêu thích là có hạn, không còn nhiều nữa.
KHÔNG BAO GIỜ CÓ HẠNH PHÚC MÃI MÃI
Khi còn bé, chúng ta học được rất nhiều điều về thế giới thông qua những câu chuyện và truyện cổ tích. Chúng ta biết rằng trên thế giới có sự xấu ác, nhưng qua thử thách và đau khổ, có thể vượt qua được sự xấu ác ấy và rồi, những người tốt sẽ sống hạnh phúc mãi mãi. Ngay cả khi trưởng thành, chúng ta vẫn tiếp tục sống với những câu chuyện này và tiếp tục tìm kiếm “niềm hạnh phúc mãi mãi” cho riêng mình. Chúng ta được hứa hẹn như thế nhiều lần. Nếu ta có được thân hình đẹp, việc làm hoàn hảo, ngôi nhà mơ ước, có được mối quan hệ đúng đắn thì có lẽ chúng ta sẽ được hạnh phúc mãi mãi. Nhưng bất chấp những nỗ lực mãnh liệt và mong muốn của chúng ta để có hạnh phúc, mọi chuyện dường như không bao giờ diễn ra như vậy.
Có lẽ trong một lúc nào đó, có được tài sản của cải mang lại cho chúng ta đôi chút hạnh phúc, chúng ta tìm thấy tình yêu, có việc làm thích hợp, hoặc có được những đứa con mang lại niềm vui. Nhưng ngay cả khi có được cuộc sống tốt đẹp, chúng ta cũng không thể giữ được nó mãi mãi. Sắc đẹp tàn phai, của cải dần dần tiêu mòn, thú cưng yêu quý rồi cũng chết đi, con cái trưởng thành rồi rời gia đình để sống tự lập. Dù bạn có yêu thích cái gì đó thật là mãnh liệt rồi thì đến một lúc nào đó bạn cũng sẽ phải xa lìa và nói lời chia tay với những gì mình yêu thích. Tất cả chúng ta đều sẽ bị bệnh, già đi, rồi chết. Tôi biết điều này nghe có vẻ khắc nghiệt và nó làm tan nát trái tim chúng ta, nhưng đó là sự thật. Trên thế gian này không có gì là hạnh phúc mãi mãi.
HÃY ĐỂ TRÁI TIM BẠN TAN VỠ
Mặc dù ý tưởng “không bao giờ có hạnh phúc mãi mãi” nghe có vẻ chán nản, nhưng tôi thực sự nhận thấy việc chấp nhận sự thật này đã khiến tôi an vui hơn và gắn bó với cuộc sống hơn bao giờ hết. Nhưng cũng giống như các câu chuyện cổ tích, tôi phải trải qua những thử thách và đau khổ trước khi đến với cái mà đối với tôi là một dạng hạnh phúc thực sự và đáng tin cậy hơn.
Đầu tiên, bạn cần thấy rằng những gì bạn yêu thích chỉ ở với bạn trong một thời gian ngắn. Nói cách khác, trái tim bạn sẽ phải tan vỡ. Hầu hết chúng ta trải qua tâm trạng này lúc đau buồn, khi ai đó qua đời hoặc rời bỏ chúng ta. Chúng ta nhận ra rằng không phải lúc nào họ cũng ở với mình và chúng ta trải qua nỗi đau khi phải đối diện với thực tế này. Chúng ta cảm thấy thiếu vắng, thương nhớ họ và dần dần học cách sống trong một thế giới không có họ. Nhưng chúng ta cũng có thể tập sống như thế trước khi chuyện đó xảy ra, chúng ta có thể sống khi biết rằng mình chỉ có khoảng thời gian ngắn ấy. Nhưng đối với hầu hết chúng ta, ta không muốn nghĩ đến chuyện đó và thích sống trong ảo tưởng êm ấm rằng họ sẽ luôn ở với ta. Tất nhiên là êm ấm, cho đến khi ảo tưởng đó tan vỡ.
NỖI ĐAU BUỒN
Nỗi đau buồn này đã tác động mạnh đến tôi. Nó bất chợt hiện ra vài lần trong ngày. Một cơn sóng thần đau buồn quét qua thân, cổ họng và mặt tôi. Tôi không thể tránh được. Buồn bã và đau khổ tột độ dâng tràn, những tiếng nức nở sâu thẳm, hoặc tiếng than khóc dâng lên trong cổ họng tôi và nước mắt tôi dâng trào và rơi xuống má. Nó choáng ngợp, nhưng tôi để nó lấn át mình. Nó đi xuyên qua cơ thể tôi như một cơn bão – có lẽ 5 hoặc 10 phút rồi biến mất. Mắt tôi sưng húp và mệt mỏi. Trong một thời gian dài, tôi cảm thấy như có cả một đại dương của buồn bã ở bên trong mình, nhưng tôi chỉ có thể khóc từng chút một. Tôi cảm thấy nỗi buồn là vô tận. Nó thật mạnh mẽ và đau đớn, nhưng tôi dùng toàn bộ cơ thể để lắng nghe những gì nó nói với tôi.
Điều khởi động nỗi đau buồn đó là những suy nghĩ về con gái tôi – Belle, và vợ tôi – Gaye. Trái tim tôi tan vỡ khi nghĩ rằng tôi sẽ rời xa họ. Tôi đau buồn về thời gian tôi sẽ mất đi. Tôi sẽ không sống trong tuổi già với Gaye, rất có thể tôi sẽ không còn sống để thấy Belle kết hôn, sinh con, hay tốt nghiệp trở thành một chuyên gia tâm lý học. Điều này thật là khó nghĩ, nhưng ý tưởng tồi tệ hơn đối với tôi là tôi sẽ không ở bên họ khi họ đau khổ. Tôi dành một tình thương mãnh liệt và sẵn sàng che chở cho cả hai người thân yêu đó, và ý tưởng rằng tôi sẽ không ở bên họ trong lúc họ đau khổ khiến trái tim tôi tan nát. Vào thời điểm họ cần tôi nhất, sau khi tôi qua đời, tôi sẽ không ở đó để chăm sóc họ, nói với họ rằng mọi việc rồi sẽ ổn thôi, để chia sẻ gánh nặng với họ. Thật khó để diễn tả bằng ngôn từ về mức độ tàn khốc của cảm giác này.
NỖI ĐAU VƠI DẦN NHƯNG THƯƠNG YÊU VẪN CÒN ĐÓ
Nghe có vẻ lạ lùng, nhưng tôi đau buồn khi tôi còn sống, trong khi những người khác sẽ đau buồn khi tôi qua đời. Nhưng đó là điều cần thiết. Tôi đã đau buồn theo cách này trong một thời gian dài, nhưng dần dần nỗi đau buồn này đã dạy cho tôi nhiều bài học. Nó đã dạy tôi về mức độ sâu kín của tình yêu và sự quan tâm dành cho gia đình tôi. Gia đình đối với tôi thật là quý báu, chúng tôi thật lòng yêu thương nhau và tôi thật là may mắn khi có được một gia đình như thế. Nó đã dạy tôi rằng cho dù có được tình thương yêu mãnh liệt như thế, cuộc sống không trao tặng cho ta niềm hạnh phúc kéo dài mãi mãi – nó chỉ ở đây trong một thời gian. Tôi đã tưởng rằng mình sẽ có nhiều năm sống bên cạnh Gaye và Belle. Nhưng đây chỉ là một giả định, một ảo tưởng. Cuộc sống chưa bao giờ hứa hẹn có một hạnh phúc mãi mãi với hai người thân yêu đó.
Tôi bắt đầu nhận ra rằng tôi đang đau buồn vì mất đi những tương lai chưa bao giờ được trao cho tôi. Trong sự tự mãn, tôi đã cho rằng mình sẽ già đi cùng Gaye và tôi sẽ thấy Belle có nhiều bước tiến vào thế giới người lớn. Nhưng điều đó không có thật. Muốn có được những tương lai này là không có thật. Từng chút một, tôi dần dần buông bỏ những giấc mơ đau đớn này. Tôi xem chúng chỉ như là những biểu hiện của lòng thương yêu. Và theo thời gian, nỗi đau vơi dần nhưng lòng thương yêu vẫn còn đó.
TỪ BỎ HY VỌNG VÀ TÌM KIẾM THỜI GIAN QUÝ GIÁ
Khi tôi buông bỏ những giấc mơ đau đớn đó, định hướng cuộc sống của tôi bắt đầu thay đổi. Tôi chấp nhận sự thật rằng ở một khía cạnh nào đó, tôi không thể sống lâu với tình trạng bệnh ung thư này. Vì vậy, tôi đã từ bỏ hy vọng đó. Thật là nhẹ nhõm! Cuộc sống của tôi bây giờ rõ ràng là tất cả những gì tôi đang có, và không còn kéo dài bao lâu nữa. Đúng, trái tim tôi vẫn tan vỡ, nhưng quan trọng hơn, nó đã rộng mở. Tôi nhận ra rằng mình chỉ có bấy nhiêu thời gian bên Gaye và Belle, và tôi chỉ có thể làm những việc mình yêu thích trong vài năm nữa thôi. Chỉ còn có rất ít thời gian bên gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Thời gian có hạn. Tôi bắt đầu bước vào cái mà mọi người trong lĩnh vực chăm sóc giảm nhẹ gọi là “thời gian quý giá”.
Thời gian quý giá xảy ra với con người vào cuối cuộc đời khi họ cuối cùng chấp nhận sự thật rằng mình sẽ chết và họ chỉ còn có bấy nhiêu thời gian đó thôi. Họ nhận ra rằng thời gian rất quý giá và điều này giúp họ tập trung vào những gì thực sự quan trọng đối với họ. Như Barbara Karnes, tác giả nhiều sách nổi tiếng về chăm sóc giảm nhẹ, đã viết rất hay: “Đây là lúc để làm và nói những gì cần làm và cần nói. Đây là lúc bạn phải sống tốt nhất có thể, để mỗi khoảnh khắc trở nên có ý nghĩa với bạn.”
Trong khi bệnh ung thư là một người thầy khắc nghiệt và tàn nhẫn, tôi vô cùng biết ơn những gì nó đã dạy tôi về cuộc sống, cái chết, nỗi đau buồn và quan trọng nhất là tình yêu thương. Trái tim tôi tan vỡ, nhưng nó phải như vậy. Tất cả tài sản của chúng ta, chúng ta đã thu thập và cẩn thận gìn giữ, mọi thứ, ngay cả thân tâm của chúng ta, cuối cùng chúng ta cũng phải buông bỏ. Chúng ta chỉ có bấy nhiêu thời gian để ở bên cạnh những người thân yêu của mình. Dù có giữ chặt đến đâu thì đến một lúc nào đó chúng ta cũng phải nói lời chia tay. Điều này có thể khiến trái tim chúng ta tan nát, nhưng cũng nhờ đó mà nó có thể giúp mở rộng trái tim chúng ta.
MỞ RỘNG TRÁI TIM
Cuộc sống hiện nay của tôi xét về mọi mặt, thực sự trở nên đơn giản và nhẹ nhàng. Khi thực hành phát triển niệm và hành thiền, tôi chỉ đơn giản mở rộng trái tim mình, đón nhận bất cứ cái gì hiện có ở đây, ngay bây giờ. Công việc của tôi với tư cách là một nhà trị liệu cũng giống như vậy. Ngày qua ngày, từng khoảnh khắc, ý định của tôi là sống theo sự thật của mình theo cách cho phép mọi người sống theo sự thật của họ. Tôi trở nên ít quan tâm đến việc “chỉnh sửa” con người hoặc tình huống. Chúng ta thường vội vàng phóng đến tương lai đến mức không nhìn thấy rõ ràng những gì gần gũi nhất với mình. Tuy nhiên, khi biết mình đang ở đâu, chúng ta sẽ thấy rõ ràng hơn về nơi mình cần đi tiếp theo. Buông bỏ mọi kết quả ngóng trông là một sự giải phóng kỳ diệu. Cuộc sống (và công việc) trở nên nhẹ nhàng, thong thả.
BA CÂU HỎI CỦA NHÀ VUA
Thiền sư Ajahn Brahm có kể một câu chuyện tuyệt vời của Lev Tolstoy về “Ba câu hỏi của nhà vua”. Một ngày nọ, nhà vua tác ý tìm câu trả lời cho ba câu hỏi quan trọng nhất trên đời: Lúc nào là thời điểm quan trọng nhất? Ai là người quan trọng nhất để ta quan tâm đến? Việc nào là quan trọng nhất cần phải làm? Nhà vua du hành khắp nơi trong vương quốc để tìm câu trả lời, được nghe từ nhiều người thông thái và uyên bác, nhưng ngài không cảm thấy thỏa mãn, hài lòng.
Sau hàng loạt các cuộc phiêu lưu, nhà vua cuối cùng nhận được câu trả lời thỏa đáng từ một vị ẩn sĩ già. Thời điểm nào là quan trọng nhất? Đó là ngay bây giờ, thời điểm ngay trong hiện tại là lúc duy nhất ta ở đây và có thể hành động. Người quan trọng nhất để ta quan tâm đến là người đang ở trước mặt ta ngay trong lúc này. Điều quan trọng nhất cần phải làm là đối xử tử tế với người ấy. Rất đúng! Căn bệnh ung thư đã tước đoạt những hy vọng viển vông của tôi về tương lai, nhưng nó cho tôi thấy rằng sống trọn vẹn ngay trong hiện tại là điều quan trọng nhất.
MỖI NGÀY LÀ MỘT MÓN QUÀ
Tương lai vô cùng bất định, nhưng đối với tôi bây giờ mỗi ngày là một món quà. Mỗi khoảnh khắc đều quý giá. Tôi trân quý thời gian tôi có với mọi người chung quanh. Tôi không còn nghĩ đến mọi việc sẽ diễn ra như thế nào trong tương lai. Tôi sống tự do theo cách mà trước đây tôi không thể tưởng tượng được. Cuộc sống là một niềm vui. Tôi biết ơn, tôi sống với lòng biết ơn từng khoảnh khắc.
Như một món quà cuối cùng dành cho bạn, tôi xin chia sẻ một bài thơ hay của một thiền sư Nhật Bản trong thế kỷ 18, tên là Ryōkan Taigu (Lương Khoan Đại Ngu). Sư được nhiều người yêu mến vì cuộc sống ẩn dật an vui và giản dị. Đối với tôi, Sư là hiện thân vẻ đẹp của một con người có trái tim hoàn toàn rộng mở, tấm lòng nhân hậu tỏa sáng trên vạn vật một cách bình đẳng, như ánh nắng ban trưa. Chỉ là một tâm hồn đẹp, thật xinh đẹp.
NGÀY ĐẦU XUÂN
Thiền sư Ryōkan Taigu (1758-1831)
Những ngày đầu xuân – bầu trời
có màu xanh sáng, mặt trời to lớn và ấm áp.
Mọi thứ đang chuyển sang màu xanh.
Tôi mang bình bát đi bộ đến làng
để nhận thức ăn hàng ngày.
Lũ trẻ nhận ra tôi ở đầu làng
Vui vẻ vây quanh, nắm kéo tay tôi cho đến khi tôi đứng lại.
Tôi đặt bát lên tảng đá trắng, treo túi xách lên cành cây.Đầu tiên chúng tôi bện cỏ và chơi kéo co,Sau đó lần lượt hát và đá bóng:Tôi đá bóng thì chúng hát, Chúng đá bóng thì tôi hát. Tôi quên cả thời gian trôi qua.
Người ta đi ngang qua, chỉ vào tôi và cười:“Tại sao Sư lại chơi đùa như thế?” Tôi gật đầu mà không trả lời.Tôi có thể giải thích, nhưng tại sao phải làm thế?Bạn có muốn biết những gì trong tâm tôi?
Ngay từ lúc ban đầu: Chỉ vậy thôi! Chỉ vậy thôi!– Bình Anson lược dịch
Perth, Tây Úc, tháng 2-2024
