LỚN TUỔI VÀ ‘GIÀ YẾU’
Bác sĩ Nguyễn Trần Hoàng
HỎI:
Tôi mới vừa nhận được “medicare” [*]. Vậy là đã bắt đầu lên “lão.” Tôi thấy có những người lớn tuổi mà vẫn rất “trẻ trung,” nhanh nhẹn, sáng suốt, nhưng cũng nhiều người bắt đầu lụm cụm, ca cẩm, và nhìn thấy già đi, yếu đi rất nhanh. Xin cho biết có cách nào để lớn tuổi mà vẫn không “già,” sống lâu, thọ, yêu đời và thưởng thức cuộc sống?
[*] “Medicare” là chương trình bảo hiểm y tế do chính phủ Mỹ tài trợ dành cho những người từ 65 tuổi trở lên.
ĐÁP:
Đạt đến tuổi 65 và hơn thế là một cột mốc tuyệt vời trong cuộc đời. Người ta thường gọi đây là “những năm tháng vàng son” và quả thật là có lý do – ta có cơ hội tận hưởng cuộc sống với nhiều sự khôn ngoan và tự do hơn bao giờ hết.
Nhưng sống lâu dài, hạnh phúc và bình an không phải là chuyện tự nhiên mà có. Ta cần một chút hành động thực tế và thái độ tích cực. Tin vui là không bao giờ là quá muộn để thay đổi những điều có thể cải thiện sức khỏe và niềm vui trong cuộc sống. Sau đây, chúng ta sẽ lướt qua những lĩnh vực chính như sức khỏe thể chất, tinh thần, đời sống xã hội, lời khuyên về tài chính, và sự hài lòng chung trong cuộc sống.
I. GIỮ SỨC KHỎE THỂ CHẤT
Việc chăm sóc cơ thể là vô cùng quan trọng sau tuổi 65. Khi ta cảm thấy khỏe mạnh, ta dễ dàng giữ được niềm vui và làm những việc mình yêu thích. Đây là một số cách đơn giản để giữ cơ thể luôn khỏe mạnh:
1.1) Tiếp tục vận động: Việc duy trì sự vận động có thể coi một viên thuốc thần kỳ cho sức khỏe. Tập thể dục có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính và cải thiện tâm trạng, sức mạnh, và sự cân bằng của cơ thể. Ta không cần phải chạy marathon hay nâng tạ nặng – chỉ cần đi bộ mỗi ngày hoặc làm một số bài tập nhẹ nhàng cũng có ích. Các chuyên gia khuyên ta nên tập thể dục vừa phải khoảng hai tiếng rưỡi mỗi tuần (tương đương với 30 phút mỗi ngày, 5 ngày trong tuần). Ví dụ, ta có thể đi bộ nhanh, làm vườn, hoặc tham gia lớp thể dục cho người cao tuổi. Nếu 30 phút một lần là khó, ta có thể chia thành các buổi đi bộ mười phút vài lần trong ngày. Quan trọng là vẫn duy trì sự vận động sao cho phù hợp với khả năng của mình – kiên trì quan trọng hơn cường độ.
1.2) Ăn uống lành mạnh: Có câu nói (rất đúng, là) “mình là những gì mình ăn”: Ăn uống lành mạnh giúp cơ thể ta khỏe mạnh, kiểm soát cân nặng, và thậm chí còn giúp cải thiện sức khỏe trí não. Hãy tập trung vào các thực phẩm bổ dưỡng: nhiều trái cây và rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, protein ít mỡ (như cá hay gà), đậu và các loại hạt. Một chuyên gia dinh dưỡng tại Harvard cho biết ông chỉ giữ trong tủ lạnh của mình trái cây và rau tươi, cá và gà, ngũ cốc nguyên hạt, hạt và hạt giống, và chỉ thỉnh thoảng mới ăn thịt đỏ hay đồ ngọt. Hãy tránh ăn quá nhiều thực phẩm chiên hoặc chế biến sẵn – ví dụ, ta có thể chọn các món nướng hay hấp thay vì chiên, và uống nước thay vì nước ngọt có đường.
1.3) Giữ cơ thể luôn đủ nước: Đừng quên uống nước và các chất lỏng lành mạnh trong suốt cả ngày. Khi lớn tuổi, ta cảm thấy ít khát hơn, nhưng cơ thể ta vẫn cần nhiều nước. Uống đủ nước giúp ta luôn tràn đầy năng lượng và ngăn ngừa mất nước (có thể khiến ta mệt mỏi hoặc bối rối). Nếu không thích nước lọc, ta có thể thử trà thảo mộc hoặc cho một lát chanh hay dưa leo vào nước cho thêm chút hương vị.
1.4) Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ ngon như việc sạc lại pin cho cơ thể. Nó giúp cải thiện trí nhớ, tâm trạng, và cho cơ thể thời gian phục hồi. Người trưởng thành nên ngủ từ 7 đến 9 tiếng mỗi đêm để có sức khỏe tốt nhất. Nếu gặp khó khăn khi ngủ, ta có thể thử một số cách như tạo thói quen thư giãn trước khi đi ngủ, giữ phòng ngủ yên tĩnh và tối, tránh ăn nhiều hay sử dụng các thiết bị điện tử trước khi đi ngủ.
1.5) Đi khám bác sĩ (phòng bệnh là chính): Hãy duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ. Nếu phát hiện sớm, ta sẽ dễ dàng điều trị hoặc quản lý bất kỳ vấn đề sức khỏe nào. Đừng bỏ qua các cuộc hẹn bác sĩ định kỳ, và làm đầy đủ các xét nghiệm cần thiết (như đo huyết áp, xét nghiệm cholesterol, sàng lọc ung thư như nội soi đại tràng hoặc chụp nhũ ảnh-mammogram, và kiểm tra mắt, tai). Bác sĩ chỉ giúp ta duy trì sức khỏe. Ta mới chính là người chịu trách nhiệm về sức khỏe của mình.
1.6) Uống thuốc đúng cách: Nếu cần uống thuốc, hãy uống đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ. Việc sử dụng hộp thuốc chia liều hoặc đặt nhắc nhở có thể giúp ta không quên uống thuốc. Cũng cần chú ý với các loại thuốc không cần kê đơn và thực phẩm bổ sung – hãy luôn tham khảo bác sĩ hoặc dược sĩ để đảm bảo chúng an toàn với mình.
1.7) Không hút thuốc: Đây là điều quan trọng – nếu đang hút thuốc, hãy bỏ ngay khi có thể. Hút thuốc gây hại cho hầu hết các cơ quan trong cơ thể, và việc bỏ thuốc ở bất kỳ độ tuổi nào cũng sẽ giúp ta cải thiện sức khỏe.
1.8) An toàn trước tiên – Ngăn ngừa ngã và chấn thương: Khi cơ thể ta già đi, sự thăng bằng và thị lực có thể kém đi, khiến té ngã trở thành một mối quan tâm lớn. Một cú ngã có thể khiến ta phải tốn nhiều thời gian để hồi phục, vì vậy cần phòng ngừa nó. Hãy làm cho ngôi nhà của ta an toàn hơn: dọn dẹp các vật dụng vướng víu, cải thiện ánh sáng trong các hành lang và cầu thang, và lắp tay nắm ở phòng tắm nếu cần.
Tóm lại, chăm sóc sức khỏe thể chất là một quá trình bao gồm việc duy trì vận động, ăn uống và uống nước hợp lý, ngủ đủ giấc, và sử dụng các dịch vụ y tế một cách thông minh. Cơ thể sẽ cảm ơn ta, và ta sẽ có thêm năng lượng để tận hưởng cuộc sống.
II. GIỮ TINH THẦN SÁNG SUỐT VÀ TÂM TRẠNG TƯƠI SÁNG (SỨC KHỎE TÂM THẦN)
Tương tự như việc chăm sóc cơ thể, việc chăm sóc sức khỏe tinh thần và cảm xúc rất quan trọng để có một cuộc sống hạnh phúc và bình an. Tuổi già đi kèm với những thay đổi, nhưng điều đó không có nghĩa là ta sẽ phải chìm trong buồn bã hay mơ hồ. Thực tế, nhiều người lại tìm thấy sự tự do cảm xúc và niềm vui lớn hơn trong những năm tháng cuối đời. Dưới đây là cách để giữ cho trí óc minh mẫn và tâm trạng vui vẻ.
2.1) Vận động trí não: Não cũng cần được rèn luyện – nhưng theo một cách khác. Việc giữ cho trí óc luôn hoạt động giúp ngăn ngừa mất trí nhớ và giúp ta tỉnh táo hơn.
2.2) Quản lý căng thẳng và giữ thái độ tích cực: Căng thẳng là điều không thể tránh khỏi ở mọi độ tuổi – các vấn đề sức khỏe, lo lắng về những người thân yêu, hay thậm chí sự nhàm chán cũng có thể làm ta buồn. Những cách ta đối mặt với căng thẳng và duy trì thái độ tích cực là rất quan trọng. Hãy tập trung vào những gì có thể lo được (chuyện của mình, và chuyện hiện tại, không phải là quá khứ, vị lai). Không nên, không cần, và tránh lo những chuyện mình không lo được. Càng lo (chuyện ngoài tầm tay của mình - chuyện của “bề trên,” thượng đế) thì càng làm phiền mình (và những người “được” mình lo)
2.3) Đánh bại cảm giác “buồn”: Trầm cảm không phải là một phần bình thường của quá trình lão hóa. Nếu ta cảm thấy buồn bã, tuyệt vọng, hoặc không còn quan tâm đến những điều mình từng yêu thích trong hơn vài tuần, hãy tìm sự giúp đỡ.
2.4) Ngủ và sức khỏe tinh thần: Giấc ngủ không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất mà còn giúp tinh thần ta khỏe mạnh. Khi ta ngủ đủ giấc, ta sẽ nghĩ thông suốt hơn và cảm thấy cân bằng hơn về mặt cảm xúc.
2.5) Đừng Lo Lắng Về Những Điều Nhỏ Nhặt (nhắc lại, vì rất quan trọng): Khi ta già đi, nhiều người khám phá ra một bí quyết tuyệt vời để hạnh phúc: đừng lo lắng quá nhiều! Có thể khi còn trẻ (vì chưa đủ khôn ngoan) ta lo lắng về sự nghiệp, giữ gìn sự cạnh tranh với người xung quanh, hay những chuyện vặt vãnh khác. Giờ đây, ta có thể buông bỏ những điều đó. Một nghiên cứu của Harvard cho thấy người lớn tuổi có xu hướng tập trung vào những điều thực sự quan trọng và “không bận tâm quá nhiều về những điều nhỏ nhặt” như khi còn trẻ. Hãy ghi nhớ điều này. Khi có chuyện gì phiền phức hay nhỏ nhặt xảy ra, hãy tự hỏi mình: “Điều này có quan trọng một năm nữa không?” Có thể nó sẽ không quan trọng nữa, vậy thì tại sao phải lo lắng ngay bây giờ? Hãy dành năng lượng cho những điều quan trọng – như sức khỏe, những người thân yêu, và niềm vui cá nhân của mình. Việc phát triển thái độ dễ chịu này sẽ giúp giảm bớt căng thẳng và làm cho mỗi ngày trở nên bình yên hơn. Nó giống như việc buông bỏ gánh nặng khi ta quyết định không mang theo những lo âu không cần thiết.
2.6) Giữ tinh thần cảnh giác và tự tạo niềm vui: Không có gì là hoàn hảo trong cuộc sống – ai cũng có những cơn đau nhức và những ngày không vui. Nhưng việc tập trung vào những điều tốt đẹp sẽ giúp ta cảm thấy hạnh phúc hơn. Hãy dành chút thời gian mỗi ngày để suy ngẫm hoặc thậm chí ghi lại vài điều mà mình biết ơn. Nó có thể đơn giản như “một tách cà phê ngon vào sáng nay,” “cuộc gọi điện thoại với con trai,” hay “ánh nắng mặt trời qua cửa sổ.” Bằng cách nhận ra những khoảnh khắc tích cực này, ta huấn luyện tâm trí để nhìn nhận cuộc sống với cái nhìn lạc quan hơn.
2.7) Lạc quan là bí quyết: Suy nghĩ tích cực có sức mạnh to lớn. Các nghiên cứu cho thấy những người lạc quan thường sống lâu hơn và khỏe mạnh hơn (có thể vì họ đối mặt với căng thẳng tốt hơn và chăm sóc bản thân tốt hơn). Đôi khi, ta có thể trở nên bi quan nếu đã trải qua nhiều mất mát hoặc vấn đề sức khỏe, nhưng hãy thử nuôi dưỡng hy vọng và sự tích cực. Khi gặp phải thử thách, hãy nhắc nhở bản thân: “Điều này rồi sẽ qua,” hoặc “Ta đã vượt qua khó khăn trước đây, ta sẽ làm được lần nữa.” Hãy bao quanh mình với những ảnh hưởng tích cực – có thể là âm nhạc vui vẻ, sách truyền cảm hứng, hoặc chỉ đơn giản là bạn bè vui tính.
2.8) Chấp nhận và thích nghi: Một phần của việc lão hóa bình an là chấp nhận những gì ta không thể thay đổi và thích nghi với thực tế mới. Có thể giờ ta không thể chạy nhanh như trước, nhưng ta vẫn có thể tận hưởng những buổi đi bộ chậm rãi hay bơi lội. Nếu việc lái xe vào ban đêm trở nên khó khăn, ta có thể thích nghi bằng cách lái xe ban ngày hoặc nhờ người khác chở đi. Hãy tập trung vào những gì ta có thể làm (thay vì những gì ta không thể làm), để duy trì cảm giác kiểm soát và sự tích cực.
2.9) Trân trọng mối quan hệ: Cuối cùng, một trong những nguồn vui lớn nhất chính là những người mà ta yêu thương. Dành thời gian chất lượng với người bạn đời nếu có – làm những buổi hẹn hò nhỏ hay đơn giản là xem một chương trình yêu thích cùng nhau. Hãy trân trọng những mối quan hệ này, vì chúng là di sản và niềm vui hàng ngày của ta.
TÓM TẮT
Cuộc sống lâu dài, hạnh phúc, và bình an sau tuổi 65 hoàn toàn là điều có thể đạt được. Công thức rất đơn giản: chăm sóc cơ thể, chăm sóc tâm trí, duy trì kết nối xã hội, thông minh trong việc quản lý tài chính, và làm đầy cuộc sống với mục đích và niềm vui. Qua tất cả các yếu tố này, ta nhận ra rằng chính mình là người kiểm soát sức khỏe và hạnh phúc của mình. Mỗi quyết định nhỏ mà ta làm hàng ngày, từ việc đi bộ thay vì ngồi một chỗ, gọi điện cho bạn thay vì xem TV một mình, ăn một quả táo ngon thay vì miếng bánh ngọt thứ hai, sẽ tạo ra một lối sống lành mạnh và giúp ta sống lâu hơn, vui vẻ hơn.
Hãy luôn đối xử tốt với chính mình. Không ai là hoàn hảo, và ta không cần phải làm theo từng lời khuyên một cách hoàn hảo mỗi ngày. Có thể ta sẽ có những ngày lười biếng hay thỉnh thoảng tự thưởng cho mình một món ăn ngon – sự cân bằng là điều quan trọng. Mục tiêu không phải là trở thành một người hoàn hảo về sức khỏe, mà là tạo cho mình cơ hội tốt nhất để cảm thấy khỏe mạnh và giảm thiểu những rủi ro, để ta có thể làm những điều mình yêu thích lâu dài nhất có thể. Và nếu có việc khó khăn xảy ra (bệnh tật, mất mát,…), hãy nhớ rằng ta có thể vượt qua với sự hỗ trợ từ gia đình và các chuyên gia. Ta đã chứng minh sức mạnh của mình chỉ bằng việc vượt qua đến được đây. Vậy thì, hãy sống với những năm tháng vàng son đầy nhiệt huyết! Hãy giữ tinh thần vui vẻ, đừng tin vào những định kiến tiêu cực về tuổi tác (ta có thể 70 tuổi mà tâm hồn vẫn 17), và tiếp tục học hỏi và phát triển.
Cuộc sống sau tuổi 65 có thể thật sự là vàng son – đầy sức khỏe, hạnh phúc, và bình an – khi ta chủ động sống tốt. Như một người khôn ngoan đã nói: “Không ai tránh khỏi lão hóa, nhưng chúng ta có thể chọn cách lão hóa.” Bằng việc chú ý đến sức khỏe thể chất, tâm thần, kết nối xã hội, tài chính, và niềm vui cá nhân, ta đang chọn cách lão hóa một cách duyên dáng và sống động.
Chúc quý độc giả thêm nhiều năm tháng tràn ngập tiếng cười, tình yêu và sự viên mãn. Tận hưởng từng khoảnh khắc – ta xứng đáng được như vậy!
* Nguồn: Người Việt News, 15/05/2025
https://www.nguoi-viet.com/doi-song/lon-tuoi-va-gia-yeu/
*-----*
