Samādhi - Stillness - Định

 SAMĀDHI - STILLNESS - ĐỊNH

Trưa nay nghe được một bài pháp trên YouTube của Ajahn Brahm giảng kinh An trú Tầm (MN 20), trong đó có một đoạn Sư giảng về tâm an định, từ Pali là "SAMĀDHI". Các dịch giả tiếng Anh, kể cả ngài Bhikkhu Bodhi, dịch là "Concentration". Tôi cũng tưởng thế là đúng và vẫn dùng từ ấy.

Nhưng trong bài giảng tôi vừa nghe, Sư Brahm nói Sư không đồng ý và có trao đổi nhiều lần với ngài Bodhi. Sư nghĩ rằng từ "Concentration" (tập trung) có hàm ý bó buộc, gắng sức, ép buộc, trong khi "Samādhi" là một trạng thái tâm đạt được khi buông xả tất cả, không dính chấp vào một đối tượng nào, một trạng thái yên tĩnh, lắng đọng. Theo sự hiểu biết và kinh nghiệm hành thiền của Sư, Sư thấy từ "Stillness" diễn đạt đúng hơn cho từ "Samādhi" và Sư chủ trương dịch là "Stillness" thay vì "Concentration".

Rồi Sư kể một chuyện xảy ra nhiều năm trước. Trong một khóa thiền quốc tế tổ chức tại trường thiền Jhana Grove, Tây Úc, trong một bài pháp, Sư có đề cập đến cách dịch này - Samādhi dịch là Stillness, thay vì Concentration. Một vị thiền sinh đến từ Singapore phát biểu ý kiến, cho biết là trong tiếng Trung, Samādhi lúc nào cũng được dịch với ý nghĩa của Stillness. Ajahn Brahm không nói rõ từ tiếng Trung đó là gì, nhưng tôi đoán ngay đó là "ĐỊNH" mà có lẽ đa số Phật tử Việt chúng ta đều quen thuộc. Trong tiếng Hán Việt, Samādhi thường được dịch là định, an định, an chỉ, ... tùy trường hợp (sammā-samādhi: chánh định), nhưng lúc nào cũng mang ý nghĩa "Stillness" chứ không phải "Concentration" (tập trung) như đa số các dịch giả tiếng Anh thường dùng.

Tò mò, tôi đến gõ cửa bác Gờ, hỏi thêm về cách chiết tự từ ĐỊNH (定) trong tiếng Hán Việt. Đó là tập hợp từ MIÊN (宀, mái nhà, nơi trú ẩn) trên từ CHÍNH (正). Từ CHÍNH nếu phân tích thêm, bao gồm từ NHẤT (一) và CHỈ (止). Tâm lắng đọng tại một nơi có sự che chở, bao trùm.

*-----*