Phiếm luận về chữ NIỆM

Tôi chỉ rành tiếng Việt – sinh ra và lớn lên tại Sài Gòn, và tiếng Anh – sống ở Perth trong 40 năm qua. Ngoài ra, còn biết lõm bõm tiếng Thái, Pháp, Pali, và Hán, chỉ đủ để hỏi bác Gờ hay tra từ điển về một vài thuật ngữ nào đó khi cần biết.

Rãnh rỗi sinh nông nỗi. Xin bàn chơi về chữ Niệm trong Hán Việt. Tra từ điển trực tuyến “Hán Việt Từ Điển Trích Dẫn” [*], thấy chữ Niệm có 5 cách viết khác nhau (xem hình kèm theo). Trong Phật Giáo, thông dụng nhất là chữ Niệm thuộc bộ Tâm.

Chiết tự, chữ nầy gồm có chữ Kim nằm trên chữ Tâm. Kim (bộ Nhân) là bây giờ, ngày nay, hiện tại. Đem tâm về hiện tại, tâm ghi nhớ, sống trong hiện tại. Đó là Niệm. Chỉ đơn giản thế thôi. Người Trung Quốc xưa, khi sáng tạo cách viết chữ nầy, có lẽ cũng nghĩ như thế, rất gần gũi với từ Pali “Sati” (sanskrit: Smṛti) trong ý nghĩa ban đầu.

Về sau, “Niệm” cũng như “Sati” được dùng trong nhiều ngữ cảnh khác nhau, sinh ra thêm các ý nghĩa khác. Từ đó, người ta bàn luận chi tiết, phân tích tỉ mỉ, trích dẫn chỗ nầy chỗ kia, tốn biết bao bút mực, công sức, thì giờ, tạo thành một chuyện dài không bao giờ kết thúc.

[*] http://www.vietnamtudien.org/hanviet/

* * *