Showing posts with label History. Show all posts
Showing posts with label History. Show all posts

Thursday, 31 July 2025

An Interview with Ven. Bhikkhu Bodhi (2001)

 An Interview with Ven. Bhikkhu Bodhi

Venerable Kantasilo conducted this interview at the Palelai Meditation Center, Singapore, on Sunday, June 20, 2001.

-ooOoo-

Thank you Bhante for talking to us. Could you tell us about your early years, where you were born, your lay name, your parents' names?

- I was born in NYC in 1944, my civilian name was Jeffrey Block, and my parents were a middle class Jewish family living in Brooklyn.

Could you tell us where you went to school, your primary education?

- I went to a public elementary school quite close to the family house, also to junior high school, high school in the neighborhood, which is Borough Park, in Brooklyn. And then I went to Brooklyn College…

And you got your bachelors degree?

- I got a BA degree in Philosophy.

What year would that be?

- I completed my BA degree in 1966.

And then after that?

- And then I went to Claremont Graduate School. This is in Claremont, California.

Southern California?

- Yeah. Again I specialized in Philosophy and completed my doctorate degree in 1972.

You were telling me earlier that you had met a Vietnamese Buddhist monk which was probably your first introduction to Buddhism?

- Actually I had become interested in Buddhism in my junior year in college, mainly just by strolling in bookshops and looking at book titles and then somehow I became interested in a few books on Buddhism that I could find there. I think this interest in Buddhism arose from the kind of surge or quest for some deeper understanding of human existance that was offered by the materialistic philosophy of modern American civilization, and I wasn't satisfied with my ancestral Jewish religion, and also I didn't find much long term value in Christianity. But I was drawn at an early period, say during my junior year of collage to the religions of the east.

I began reading some of the Upanishads, Bhagavadgita, then I found in the bookshops some books on Buddhism. These were by D.T. Suzuki and Alan Watts so they were mainly on Zen Buddhism and Mahayana Buddhism. Then when I went to Claremont Graduate School my interest in Buddhism continued and I felt increasingly a deeper need to lead a spiritual life. At the same time I always had an underlying doubt or skepticism about any type of spiritual philosophy.

But finally when I was in graduate school I met a Buddhist monk from Vietnam who was attending the same school and living in the same residence hall in which I was living. I became friends with him, and I approached him as a teacher and from him I received my first instructions in Buddhism and meditation.

Do you remember his name?

- His name is Thích Giác Đức. I have not heard from him in many, many years, so I'm not sure whether he is still alive. In fact, when I was still living in Washington D.C. at the Washington Buddhist Vihara he was in the Vietnamese temple, which was a few blocks right up the street, and he was the monk in charge of that temple.

Is that the temple that's on the same street as the Washington Buddhist Vihara?

- The one on the same street as the Washington Buddhist Vihara, not the Jetavana temple.

No, no, but there is a Vietnamese temple just right down the street from the [Washington Buddhist] Vihara and has a very big Kuan Yin [image located] in the precincts there. Is that the same temple?

- It must be the same temple. It was called…something like… the Vietnamese Buddhist Church of America, or something like that.

Yes, that's probably it.

- Yeah, he was in charge of that at the same time that I was in the Washington Buddhist Vihara, just by pure coincidence that we wound up on the same street after several years of separation. But he was getting into an increasingly antagonistic relationship with the Vietnamese community. I think mainly because of the different political affiliations… because Vietnamese monks had very strong political affiliations.

And this was at the time the United States was involved in the…

- No, this was years after the Vietnam War - this was 1981, perhaps early 82. He came to the United States in 1975 just at the very time that Saigon collapsed and fell to the Viet Cong. And that he was educated in the United States and he had somewhat pro-western sympathies compared to those monks who took a more radical stance against the United States. His life was in danger because once the Viet Cong took power they would have singled out or weeded out those monks who were known to be sympathetic to the west, or to the United States, and [would have] eliminated him physically and so he had to escape Vietnam immediately.

Were you practicing any type of Vietnamese meditations [at this time]?

- He started me off with Anapanasati. What is interesting is Vietnamese Buddhism is Mahayana but I think because of the proximity to Cambodia, or perhaps because they've also received a stream of transmission from Indian Mahayana, not only Chinese Mahayana coming down from south China to Vietnam, Vietnamese Mahayana Buddhism tends to have a stronger strain of classical Indian Buddhism within it. So the meditations he taught me were basically mindfulness of breathing, the meditation on loving kindness, and a meditation based on the Four Foundations of Mindfulness which is… its sort of a line, each foundation of mindfulness links up with a particular one of the four perversions or distortions. To contemplate the body as being essentially impure - asubha, to contemplate all feelings as being suffering, to contemplate every state of mind as being anicca - impermanent, and to contemplate all dhammas as being without self.

And you were ordained as a samanera?

- Yeah, after I became friends with him and I began the practice of meditation, through the practice my skepticism and doubts about Buddhism or the spiritual life dissipated. I became convinced that this is the proper path for me to follow. And so then I asked my friend, teacher, if he could give me ordination as a monk. Also, I have to confess that there was an underlying pragmatic motive as well. I wouldn't say that was the main reason why I wanted ordination, but this was a period when America decided it had to beef up its armed forces and it was expanding its roll-call of people subject to the draft. And so I also thought it might be an extra security measure to have a formal ordination as a monk in order to be able to submit some kind of document to receive exoneration from the obligation to serve in the armed forces.

Conscientious objector?

- It wouldn't have been conscientious objector, it would have been a ministerial deferment.

And you were ordained for about two months before you went to South Vietnam?

- No, I was ordained by him only as a samanera in May 1967, five years before I left for Asia.

Where?

- In the United States.

And then…?

- And I remained as a samanera for five years in the United States.

I see. And then you traveled straight to Vietnam?

- I was planning to go to Asia all along, from the time that I received ordination. It was not exactly certain where I would go for ordination or training, though my teacher, my Vietnamese teacher, had some contact with Sri Lankan Buddhists…with Ven. Narada - famous monk Venerable Narada. And he was always constantly advising me to go to Sri Lanka to ordain and to receive training.

But as a Vietnamese monk…or?

- At that time it was unclear but I think he thought I should take reordination as a Theravada monk but then eventually I should come back to Vietnam and then ordain again in the Mahayana Order as a Bhikshu.

So how long were you in South Vietnam?

- Okay, so this is after I completed my graduate studies and then I had to teach for two years… this was while I was working on my dissertation, I was teaching in order to earn money to pay back debts that I had incurred from loans to support my education.

So you were already a samanera, and you were working, and you were still working on your dissertation…

- Yeah, yeah, I was completing my dissertation. Then when I completed it… I completed it in February 1972 and I continued to work through the end of that academic year, then I was ready to leave for Asia. And by this time I had also come into contact several times with Sri Lankan Buddhist monks who were passing through Los Angels. After my first Vietnamese teacher left the United States he had a friend, another Vietnamese monk who was living in Los Angeles. He had originally gone to teach Buddhism at U.C.L.A. and then he established a Buddhist meditation center in Los Angeles.

Do you recall his name?

- His name is Dr. Thích Thiên Ân. He died from cancer in 1980. In 1971 I went to stay and live at that meditation center (IBMC) with Dr. Thích Thiên Ân. And while I was staying there I got to know a Buddhist monk from Sri Lanka who was passing through Los Angeles and we invited him to come to stay at our meditation center and to give a series of talks over a period of a week. This was Venerable Piyadassi of Vajirarama in Columbo.

I became friendly with Venerable Piyadassi and I drove him around Los Angeles. I introduced him at talks and I brought him to my classes at the university to teach, to give lectures. And then when we parted at the Los Angeles airport he suggested to me that some time I should come to Sri Lanka and he could arrange for me to stay at a Buddhist monastery.

And then some time later I met another monk named Venerable Ananda Mangala who is actually a Sri Lankan monk but he was stationed in Singapore. Then I became friendly with him, he stayed with us also for about a week. Then there was Dikwella Piyananda who was at the time chief monk at the Washington Buddhist Vihara, he also came to stay with us for a few days and I became friendly with him. And so it seems I have some deep underlying karmic connection with Sri Lanka, which was getting reinforced by these visiting monks.

And so then when I decided to go to Sri Lanka, I wrote to Venerable Piyadassi and told him about my intention and asked him if he could recommend a place I could go to ordain and study. Then he recommended to me a monk, Venerable Balangoda Ananda Maitreya,

Who later became the Sangha Nayaka…?

- Actually, at that time he was the Mahanayaka of the United Amarapura Nikaya. He had become already the Mahanayaka Thera of the Amarapura Nikaya, this would have been in early 1972. I think he received that appointment…it must have been 1969 or 1970. Because I remember he was the holder for a five-year period and then he relinquished… that period came to an end in 1976. So he might have had the appointment in 1971.

I was under the impression that after you gained samanera ordination in the Vietnamese tradition you left California to visit your monk friend in Vietnam.

- Actually I hadn't reached that point yet in my narrative. I had written to Venerable Piyadassi and he gave me the name of Venerable Balangoda Ananda Maitreya. I wrote to Venerable Ananda Maitreya asking if I could come and stay with him to ordain and to study and he wrote back saying I was welcome. So then in August 1972, I left the United States and my plane came first to Thailand and so I spent one week in Thailand at Wat Pleng Vipassana. From there I went to Vietnam in order to visit my friend, the first Buddhist monk that I had contact with. This was Venerable Thích Giác Đức.

Then I stayed in Vietnam for two months, mostly in Saigon, a few weeks I went up to Hue in central Vietnam.

Were there any meditation centers in Hue or were you just sight-seeing?

- It was more sight-seeing. There were monasteries in Hue but everything was in a rather hectic and chaotic state at that time because of the Vietnam War. The monks were very uncertain about the future of Buddhism and the future of the country itself.

So from Vietnam you…?

- Then from Vietnam I went to Sri Lanka.

But at this point, I want to make it clear you were a Mahayana samanera.

- I was a Mahayana samanera still and I arrived in Sri Lanka wearing my Vietnamese style robe. My teacher wanted me to wear the yellow robe when I came to Sri Lanka since with the brown robe I might not have been recognized as a Buddhist monk. So I wore this flowing yellow robe. Then, after a week or so in Colombo I went out to Balangoda to stay at the monastery of my ordination teacher - Venerable Balangoda Ananda Maitreya. Then a few weeks later I took a new ordination into the Theravada Order as a samanera.

How long did you remain a samanera in the Theravada tradition?

- The samanera ordination took place in November 1972, then I took the Upasampada ordination in May, 1973. So it was six months.

Can you give us you preceptor's name?

- My preceptor was Venerable Bibile Sumangala Nayaka Thero. He was a prominent monk in the upcountry Amarapura Nikaya. But he was not known outside of the upcountry Amarapura Nikaya. He did not have an international reputation.

Did you have a relationship with him?

- No, no. No relationship at all. His function as the upajjhaya at the upasampada ceremony was purely ceremonial or a formal function. My real close relationship was with Venerable Ananda Mettreya.

Can you tell us about that relationship?

- Well, I came to him because he had a great reputation as a scholar and also as an outstanding monk. When I first came to him and found out that he was 77 years old I was a little apprehensive because I was coming here as a young monk and I thought that I would have to spend five years of study with him and I was worried that at the age of 77 he might die at any time. But he wound up going on to live till the age of almost 102 and he was very strong and vigorous.

And while I was staying with him I found out one of the secrets of his excellent health was going for long walks several times a week, about twice a week. His temple was located about two miles in one direction from the town of Balangoda itself, in a village, in one direction and he also had a pirivena, a monastic school, two miles in the other direction, on the other side of Balangoda. But by that time he had retired from his function as the principle of the monastic school and he left it in the charge of his pupils.

But he kept his library there. He was a very avid reader, always doing research on different subjects. And so twice a week he would walk from his temple to the pirivena, the monastic school, with a bunch of books under his arm. And quite often he would ask me to go along with him and so we would walk about four miles in one direction - four miles going and then we would rest and have a cup of tea, then walk back another four miles. And he was quite fit and vigorous I was quite surprised.

So he was a very influential person in your life?

- I would say so, definitely so. And it was with him I began my study of Pali and Buddhism. Though I have said pretty much I learned Pali on my own, he didn't give me formal lessons in the grammer. But I'd work with some textbooks and he would check my exercises. Then once I'd learned enough Pali to start going through the texts…we went through certain texts together.

Such as…?

- We started with the first part of the Samyutta Nikaya, the collection with verses, then we went through some suttas in the Majjhima Nikaya, then he took me through the Abhidhammatthasamgaha.

And you would translate what was already Pali into English or vise-versa?

- I would just translate it to myself. At that time I was not yet doing written translations.

So you were reading the Romanized Pali?

- Actually, he wanted me to learn the Burmese script, which I did, because he had the entire Burmese Sixth Council Edition in his library. He was one of the monks who participated…in fact, he was like the leader of the Sri Lankan delegation during the Sixth Buddhist Council. And so he urged me to learn the Burmese script, which I did and then we worked through texts… those texts in the Burmese script.

I think I remember reading somewhere that you had a very close relationship with Venerable Nyanaponika?

- Venerable Nyanaponika each year would go to Europe for a month or two, he started making these trips in the late 1960s up till 1980. I had met Venerable Nyanaponika first when I made a visit to Island Hermitage. This was shortly after my ordination. Just by coincidence he happened to come down there. He was staying in Kandy, at Forest Hermitage, but each year at the time when the Island Hermitage held its Kathina ceremony, he would go down to Island Hermitage. And so just at the time I made my visit to Island Hermitage he was visiting there and so I had some talks with him.

Then occasionally when I had questions about points on Dhamma, I would write to him to get his views. Then in 1974 when he was going to Europe, he asked if I would come and look after the Forest Hermitage in his absence. And I agreed to do that, and in this way I became friendly with him. And then in 1975 I left Sri Lank and I went to India, to Bangalore, and stayed in Bangalore for ten months at the Maha Bodhi Society there, which was under Acariya Buddharakkhita.

It happened that while I was staying with Venerable Ananda Mettreyya in Balangoda, an Indian monk came to stay at the same monastery. His name was Saddharakkhita and I became friendly with him and he told me that his home monastery was the Mahabodhi Society in Bangalore. And so when he had completed his studies in Sri Lanka, and decided to go back to Bangalore, he suggested that I go along with him. And also I wanted to go to India because I wanted to make a pilgrimage to the Buddhist Holy sites.

And so I came along with him to Bangalore and I stayed altogether for ten months at the Mahabodhi Society there which I found quite inspiring because his teacher, Venerable Acariya Buddharakkhita spoke English very fluently, had very good understanding and knowledge of Dhamma, and each week he would give very very good Dhamma talks. At that time there were three western monks staying with him... er... I'm sorry, actually there were five or six monks there. One of them received ordination only toward the end of my stay there under the name Sangharatana. But later he came to Thailand and became reordained as Silaratana, staying with Ajaan Maha Bua. I think you know him. They call him Phra Dick now - Richard Byrd.

Yes, I know him very well.

- So he was there, and then there were two young Indian monks, and a Sweedish monk who was even senior to myself named Lakkhana. And Venerable Buddharakkhita… Actually, at that time Venerable Lakkhana was very into Abhidhamma, and I was into the study of suttas. And so he had Venerable Lakkhana teach the Abhidhamma to all the monks and he had me teach the suttas to all the monks, even though I didn't have much knowledge at the time, but it really forced me to prepare talks on the suttas and to study the suttas carefully and learn how to explain them. And then occasionally Acariya Buddharakkhita would ask us to give the Sunday public Dhamma talk in place of himself, and that forced us to learn how to give public discourses.

While I was staying in Bangalore, it became clear that our visas would not be renewed another year so I had to find another place to go. And meanwhile the Venerable Nyanaponika wrote to me and told me that if I decided to come back to Sri Lanka I would be welcome to stay with him, and so I decided to do so. So then I came back at the very end of 1975, I came back to Sri Lanka and went to stay with venerable Nyanaponika. Actually in the place right next to… there are two places about 100 meters apart within the same precincts. One is the Forest Hermitage where venerable Nyanaponika stays, the other is called Senanayakarama, where Venerable Piyadasi would stay when he came to Kandy.

And so I was staying in Senanayakarama since Venerable Nyanaponika had only one guest room, and he was expecting to come within a few months none other than, Venerable Phra Khantipalo. And so then I stayed… Anyway, I stayed all together close to two years with Venerable Nyanaponika in that place. And Venerable Khantipalo stayed with us for about a year.

When I took ordination, my parents were extremely upset with this. And they would write to me frequently, sometimes angry letters, sometimes letters of grief and sorrow, sometimes letters critical of Buddhism and of myself, sometimes letters pleading with me to go back. And so I actually decided that I wouldn't be able to continue as a monk and that I would disrobe and go back to the United States. And I told this decision to Venerable Nyanaponika and he regretted it very much. But he thought that I had to make my own decisions so he didn't try to compel me, though he felt that I would have been justified in continuing as a monk rather than conceding to my parent's wishes. But I felt that maybe this was necessary to do. I actually fixed the date that I would disrobe. I was already making arrangements with my parents to get the ticket for the trip back to the United States.

It was about two or three weeks away from the time I was scheduled to disrobe and one day I was sitting up in my room… at this point I was living in the Forest Hermitage with Venerable Nyanaponika - this was after Venerable Khantipalo left Sri Lanka. Then I was just thinking that the whole purpose of my life was to live as a Buddhist monk and if I were to disrobe just to satisfy my parent's wishes it would be like nullifying all that was of value and of meaning, of significance in my own life, just to fulfill their expectations. So I told this to Venerable Nyanaponika and he said 'in that case go back but go back as a monk', and I thought 'why not'.

So then I went back, this was in August 1977, then I went back to the United States as a monk. And when my parents, who were expecting me to come down in lay clothes, saw me coming in my saffron robes with an alms bowl on my back and the monk's umbrella in my hand… this is what my father told me later, they had seen me before I saw them. My mother said to my father, 'that's not our son, let's go' and she actually started to walk away from the airport but my father held her back and they took me...

So they took you home?

- Yeah, yeah. But of course they were very unhappy with this.

And this was in NY or this was in…?

- At this time they were living in Long Island, outside NYC.

But you went to stay for some time at the Sri Lankan Buddhist Vihara, so was this at the very beginning of that stay?

- No. You see the first place I stayed when I went back to the United States was called the Lamaist Buddhist Monastery of America.

In?

- It's in New Jersey. In a place called Washington, New Jersey. It was established by a Kalmuk lama named Geshe Wangyal who was one of the first… You see there was a Kalmuk community which had come to the United States, I think during the period when Stalin was persecuting the Kalmuk Mongolians, or it could even have been immediately after the Bolshevik revolution - I'm not sure when. But they had come to the United States and settled in southern New Jersey.

..and set up a center?

- The Buddhist centers would have come some time later. And Geshe Wangyal he was a Kalmuk Mongolian. He had studied in Tibet and China then they had set up a monastery for him and he attracted to himself some of the first Americans who studied Tibetan Buddhism. Later they became quite prominent scholars of Tibetan Buddhism, like Robert Thurman, Jeffrey Hopkins - they were originally students of Geshe Wangyal.

So how long did you visit your parents?

- Well, I stayed with my parents a couple of weeks then I went to stay at this Lamaist Buddhist monastery. And I wanted also to study some aspects of Indian Mahayana Buddhism through the Tibetan. So actually I studied Sanskrit and Tibetan there - to some extent. But then I visited Washington D.C., this would have been Vesak 1978, and I visited the Washington Buddhist Vihara and met monks there.

Some of the lay followers, the American lay followers of the Washington Buddhist Vihara, then requested me to come and take up residence at the Washington Buddhist Vihara. And so then I left New Jersey and I came to settle in Washington D.C. This would be in May 1979. Then I stayed at the Washington Buddhist Vihara for three years till 1982.

Then I felt that I wanted to go back to Asia in order to do more intensive training and meditation. My original plan was to go to Burma and to practice meditation with Mahasi Sayadaw. And I started to make plans to go to Burma. Several years earlier, Burma started to loosen up its visa policy and they were giving long term residence visas to foreigners who would come and stay at Buddhist monasteries and meditation centers just for the purpose of practicing meditation, or studying Buddhism. And so I was hoping to ride in on that wave. But just when I started to make the application, then Burma went through one of these paranoid phases and threw all the foreigners out of the country and was refusing to give any long term visas.

Yes, I remember that. They ordered all foreigners to leave the country within 48 hours.

- Yeah, yeah.

Yes, I remember that very clearly.

- I think that there were some Americans who said that they had planned to come to Burma for the purpose of meditation and then after they would do a period of meditation then without permits, without the approval of the authorities they would just on their own started to travel about. And then the Burmese government became afraid that these were spies going about disguised as monks. And they started to… the safest policy was to just get them all out of the country. Okay, so then I had to reroute my trip and so I decided to come back to Sri Lanka. It was in May 1982, that I arrived back in Sri Lanka.

When were you made head of the B.P.S.?

- Well, I became the editor of the B.P.S. in 1984. When I first came back to Sri Lanka, I spent my first Vassa together with Venerable Nyanaponika. But after the Vassa I went to a different monastery. This was a meditation monastery called Nissarana Vanaya, Mitirigula Nissarana Vannaya … and I stayed.

Is that Mitirigula?

- That's Mitiri… yeah. A place called Mitirigula. But now there are two monasteries in Mitirigula.

So Mitirigula is the name of an area?

- Mitirigula is a village, and the monastery itself is called Nissarana Vanaya - Nissarana Vana, the Grove, or Forest, of Deliverance. But then on the hill just beyond Nissarana Vanaya, another monastery was started. Originally, that was to be a study monastery but the study program never worked out there… never worked out successfully. Then the Burmese monk, the pupil of Pa Auk Sayadaw named U Agganya was invited to go there and give meditation training to Sri Lankan monks. And he was very popular, quite successful. Because now this other monastery that was originally set up as the study center turned into an intensive meditation center teaching the Pa Auk system of meditation.

The other monastery still functions more or less as a meditation monastery but after the death of Venerable Nyanarama the quality of meditation training there has declined. It is virtually turning into an old-age home for monks, rather than a place for younger monks who are really keen on intensive practice.

During Venerable Nyanaponika's last years you were…he was living with you... or?

- Well, I'd say that I was living with him. While I was at Nissarana Vanaya I stayed with him on and off for about two years… close to two years. Then in 1984 Venerable Nyanaponika was already was in his 80s, getting quite weak, and I felt that I should go to stay with him to look after him.

And then about a month after I came to stay with him he told me that he would like to pass on the editorship of the BPS to me. I wasn't quite prepared to take it but I agreed to do so. And so he retired as editor but he remained president for another four years till 1988 then he decided to retire from the presidency and he asked me to succeed him as president, which I did. But he continued to live on till 1994, he was 93 at the time of his death.

So you've brought us up to 1984… can you bring us up to the present? Any other interesting anecdotes or events in your life?

- Okay, well in 1984 then I took over as editor for the Buddhist Publications Society. In 1988 I became president then I lived on constantly there with Venerable Nyanaponika, very rarely leaving the Forest Hermitage, in looking after him quite diligently. He remained in quite good health up till the last few weeks of his life, because he was getting weaker and his eyesight had deteriorated. His eyesight really started to go in 1988 and by about late 1989 he was not able to read anymore. So each evening we would have our evening tea and I would read to him for about one hour from various books and I would also record what I read so that later he could listen again. And I tried to obtain tapes from various teachers for him to listen to. My own life I think is rather flat.

I don't think so! I think its event packed.

- No, if I were to write a biography from that period on it might be difficult to fill two or three pages.

So you've completed several very important translations from the Pali Canon…being the Majjhimanikaya and the two volume set of the Samyuttanikaya.

- Yeah, yeah.

So that's quite…and some other editions that I haven't mentioned, some smaller booklets, and you do the very important…uh..is it the B.P.S. newsletter?

- Yeah.

Is that four times a year?

- Well, now it comes out three times a year.

That I wouldn't call flat…

- How the edition of the Majjhimanikaya came about… Well actually the proposal for the Samyuttanikaya came out even earlier than the Majjhimanikaya. And it was none other than Phra Khantipalo, who initiated that. He felt that there was an urgent need for a new translation of the Samyuttanikaya, and I had already started this practice of translating Canonical suttas from the Canon and attaching to them translations of large portions of the commentary and sub-commentary.

The first work in this genre that I did was the Brahmajala Sutta together with its commentary and sub-commentary. I did this on the urging of Venerable Nyanaponika, he was very keen to have this done. And many years earlier he had translated large portions of the commentary and sub-commentary to the Brahmajala Sutta, which he had kept in a notebook. So I really learned very much, to read and understand the commentaries and sub-commentaries from these notebooks of Venerable Nyanaponika.

The style of the commentaries and sub-commentaries, particularly the Tikas can be quite difficult… because the sub-commentator writes in the style of the classical Sanskrit commentator. You know, like Shankhara, well he preceded Shankharacariya, but its in a similar style, very terse, using very complex sentences with a lot of abstract nouns linked together by various indirect cases. So it's quite a project to translate the sub-commentary sentence by sentence… I really learned to understand the sub-commentarial style from these notebooks of Venerable Nyanaponika. And then I put together this Brahmajala Sutta with the commentary and sub-commentary.

And that was printed by itself once.

- It is, it still is printed by itself. It's called the Discourse on the All Embracing Net of Views. Then after that I did the first Discourse of the Majjhimanikaya, this is the Mulapariyaya Sutta and its commentary and sub-commentary, then the Mahanidana Sutta, that's the Great Discourse on Causation, and the Samannaphala Sutta, the second discourse in the Dighanikaya -- The Discourse on the Fruits of Recluseship.

So Venerable Khantipalo liked my translations and he proposed to me that I do a new translation of the Samyuttanikaya for the Pali Text Society. But I was somewhat doubtful that the Pali Text Society was interested in taking on new translations. Bhikkhu Khantipalo wrote to Richard Gombrich who was then the secretary of the P.T.S. asking him to write to me to assure me that they would be interested in new translations. And Gombrich did so. This was in 1985. But just about that same time Wisdom Publications had written to Venerable Nyanaponika… you see, Venerable Khantipalo had put together 90 suttas from the Majjhimanikaya that were translated by Bhikkhu Nyanamoli and these were published in Bangkok in three volumes by Mahamakut Press called A Treasury of the Buddha's Words.

Nick Ribush of Wisdom Publications found out about those three books, these three volumes, and he had the idea to have an entire translation of the Majjhimanikaya published. He asked Venerable Nyanaponika if he would be able to edit the remaining 32 discourses of the Majjhimanikaya that Venerable Nyanamoli had translated. But Venerable Nyanaponika, at this point, was in his mid-eighties already and he thought it was just too much for himself to take on. And he asked me if I would be willing to do it and I said okay.

And so I started doing this in 1985 and as I went through then I felt that some of Venerable Nyanamoli's terminology had to be altered. He was using a rather experimental terminology, which would not have been so readily comprehensible to an ordinary reader in English. I made these alterations with the approval of Venerable Nyanaponika who totally endorsed them. So I worked on that from 1985 till about early 1989 because I wasn't able to do this full time. I also had to do the editing for the Buddhist Publications Society. It was April 1989 that I sent the completed manuscript off to Wisdom Publications and it remained in limbo with them for about three years since they couldn't find anybody to oversee the project. This was the age before computers had come into general usage, at least in Sri Lanka. And so what I submitted to Wisdom was a typed script, typed on a manual typewriter. And so, they had various people enter the text into computer format using different computers and different editorial styles. And then they needed someone to oversee the whole project but they couldn't find anybody for several years and it remained in limbo till one person named John Bullitt came along and he took the responsibility for overseeing the text preparation, copy editing of the whole work. So finally it came out in 1995.

After I finished the Majjhima, several months later I started translating the Samyuttanikaya… this would have been about June 1989. I started doing the Samyuttanikaya not with the first volume, which is the collection of verses, since the verses can be very difficult and I thought that if I started doing the verses first I would quickly get discouraged and give up on the project. And so I started with volume two, the first of the prose volumes and so I did volume two and three pretty quickly but then I got involved in other projects, books at the B.P.S. had to be edited, also various things came, even for several years I couldn't return to the Samyuttanikaya for so many years. Then I would return to it for periods then back to other things. Not that I was wasting my time or throwing my time away on trifling enjoyments, but various other projects called for my attention and deflected it away from the Samyutta. So I couldn't return to that, sometimes for several years, then I would work on it.

I must have finished the first draft in 1993. Then I had to prepare the notes and the verse collection was very, very difficult I went through it several times making drastic alterations, as I compiled the notes then I saw places where I interpreted certain verses wrongly and I had to retranslate the verses. And the preparation of the notes was very time consuming, a year was spent on the notes alone. And so it was completed… I was… diddling on again accepting invitations to various projects, to various engagements, and so on.

So finally, Wisdom Publications gave me a deadline, which was in a way a lifesaver, in that it forced me to put my attention wholeheartedly on the Samyutta and complete it. I think the deadline was something like September 21st, 1999, and I completed all of the work… you know, everthing that had to be done… and put everything on disks and sent the disks off to them by courrier on September 17 so that the disks arrived at their office on September 21.

That's what we call a close call.

- Yeah, but nothing would have happened if I missed the deadline. They wanted to enter it into their catalogue for a particular release date. So if I missed the deadline then it wouldn't have gotten into the catalogue and so their release would have been postponed for another season. Their releases are done three times a year, so that it would have had to have been postponed from I think a spring or summer release to a fall or winter release. It wouldn't have meant that I would have been killed [laugh]… for missing the deadline.

So you've brought us up to the present…

- But one thing I didn't mention is the problem with the headache. This seems to be some type of karmic destiny that I've had which is… I've repeated this story so often to different doctors it gets boring to repeat it in detail over and over. But starting in 1976 early 77 I started to get this headache condition which gradually grew worse, and I consulted various doctors.

First, the problem developed around the eyes so I thought something might be wrong with the eyes so I saw optometrists and they led me on to EMT specialists who thought that there could have been inflammation in the sinuses and they passed me on to neurologists thinking that something could have been wrong with the nerves. But none of these doctors could find anything organically wrong. Then I tried different types of medical treatment, not only western medicine but Ayurvedic medicine, traditional Sri Lankan herbal medicine, Chinese acupuncture, homeopathic medicine, Tibetan medicine. Now here in Singapore, along with western medicine I'm also trying Chinese herbal medicine and massage therapy. So this headache has been quite a major obstruction to my work and other activities through the years.

So hopefully through the power of your punna these will soon come to an end.

- It seems that it will take a lot of punna [laugh].

One of the reasons that I wanted you to tell us your story is that in the past there have been many western monks, this is not a new thing, and with the passing of Venerable Nyanaponika…I think that we lose a lot without asking pertinent questions at the right time. So I'm very glad that you've agreed to tell us your story. And he [Suchao Ploychum] wanted me to ask you about your views of Buddhism in Sri Lanka…what are your impressions, do you think it will remain a vital place for westerners to seek ordination and training there?

- Okay, well rather sadly I have to say that my impression of Buddhism in Sri Lanka is that to a large extent it has deteriorated. In the older generation you could find monks who were quite good scholars and sincere practitioners. Now, because of various changes, political changes in the country, economic changes the large impact of westernization I would say that the quality of the monastic life has declined a lot.

There are still pockets of monks who are very good, very earnest, very dedicated. Particularly within this community or organization called the Sri Kalyani Yogashrama Sanstava which is a distant cousin of the Dhammayut nikaya in Thailand.

Could you repeat that name clearly?

- Okay, Sri Kalyani Yogashrama Sanstava. Sanstava is something like association of the Yogashramas… meditation monasteries. Sri kalyani… I think its name comes from the Kalyani river in Burma in which the ordinations were performed by the monastic community which is the parent of the Ramanyanikaya… it must be in the Ramanyadesa of Burma. This was a kind of association of monasteries established by one Venerable Jinavamsa who is still alive today at the age of… could be 95, 96, and Venerable Sri Nyanarama who was the meditation master at Mitirigula Nissarana Vanaya monastery.

The original motivation for the starting of this organization was to revive the true monastic life in Sri Lankan monastic Buddhism based on close adherence to the Vinaya, study of the texts… very precise and careful study of the text, and the practice of meditation. And this particular monastic community has been in rather close contact in recent years with Pa Awk Sayadaw in Burma and some of the monks from this organization have gone to Burma to practice with Pa Auk Sayadaw, and others are studying in Sri Lanka under Pa Auk Sayadaw's disciple U Agganya. So I'd say that this is a quite healthy stream within the Sri Lanka sangha.

Otherwise,… outside of this organization there are other good monks here and there. But by and large I have to say that monasteries have become rather depressing places. Many of the younger monks get ordained solely for the purpose of pursuing their education, if they are capable they go to the universities, get their degrees, then disrobe. Others remain as monks but they work at salaried jobs as teachers, which I would say is not so condemnable in itself but other monks who are rather clever and enterprising become involved in various activities which go quite against the whole grain of the monastic life, involvement in business, finance, politics.

So for westerners who wish to ordain and receive proper training I find it rather difficult to recommend Sri Lanka. Though there are a few places I could suggest, like Nissarana Vanaya, if a monk is capable of taking care of himself with a little outside guidance, then its still a suitable place. The other place connected with the strict meditative training… I say that its too narrow in its focus for a new monk who needs a broader base of training, some guidance in the monastic rules, a general introduction to the teaching, the Dhamma, in a place like that one doesn't find the training, one finds only the exclusive teaching of meditation according to a particular technique. A place like that is suitable for a monk who has already completed his basic training and wants some intensive practice in meditation.

So the opportunities for a foreigner coming to Sri Lanka… there are opportunities to ordain… often monks will have no hesitation to give the formal ordination to a candidate but once they get ordained they largely have to make out on their own to get proper instruction in the Dhamma.

Are there any closing statements you would like to offer?

- I think I've covered everything.

Thank you, Bhante.

* Source: Urbandharma.org, https://tinyurl.com/3r6yyp65 

*

Bhikkhu Bodhi, Vietnam, 2025


Thursday, 12 June 2025

Hai vị ân sư của tôi

Hòa thượng THÍCH TÂM GIÁC và Phra KHANTIPALO 

Tôi luôn luôn ghi nhớ và tri ân hai vị ân sư đã đưa tôi đến với Đạo Phật. Ngài Hòa thượng Thích Tâm Giác là vị thầy đầu tiên khi tôi theo học võ Nhu đạo năm 14 tuổi tại Võ đường Quang Trung, Đa Kao (Quận 1, Sài Gòn). Hòa thượng kể cho chúng tôi nghe các câu chuyện ngắn về cuộc đời Đức Phật, dạy niệm Phật và hành thiền niệm hơi thở trước mỗi buổi tập. Sau đó, tôi chính thức xin quy y Tam Bảo với Hòa thượng.

Mười lăm năm sau, khi tôi đến định cư tại Perth, Tây Úc, qua sự giới thiệu của một người bạn, tôi gặp Phra Khantipalo, một vị sư gốc Anh đã từng tu học ở Thái Lan. Sau nhiều buổi đi nghe Pháp và dự các khóa thiền do Sư hướng dẫn, tôi biết thêm về giáo lý và pháp thiền nguyên thủy, và từ đó, tu học trong truyền thống Theravāda (Phật giáo Nam truyền).

Do phước duyên, tôi có được thêm sự chỉ dạy của nhiều vị ân sư khác, nhưng đây là hai vị ân sư đã khai mở cho tôi thấy được con đường phải đi cho cuộc đời của mình. Tôi thành kính tri ân quý Ngài.

Sadhu sadhu sadhu! 🙏 

*




Tuesday, 29 April 2025

50 năm kết thúc chiến tranh: Hiểu về tính đa dạng của lịch sử và của nhau - Alex-Thái Đình Võ

 50 năm kết thúc chiến tranh:
Hiểu về tính đa dạng của lịch sử và của nhau

Alex-Thái Đình Võ
BBC News Tiếng Việt, 28/04/2025

Giới thiệu: Alex-Thái Đình Võ là nhà sử học chuyên về lịch sử Việt Nam hiện đại và người Việt hải ngoại. Hiện ông là phó giáo sư nghiên cứu tại Trung tâm và Lưu trữ Việt Nam, Đại học Texas Tech, nơi ông phụ trách các dự án về lịch sử Chiến tranh Việt Nam và cộng đồng người Việt sau 1975. Ông là tác giả và đồng biên tập những công trình nghiên cứu về chiến tranh, di cư, ký ức và quá trình hình thành cộng đồng người Việt tại Mỹ.

*

Năm thứ 50 lại lặp lại như năm thứ 49, 48, và như bao năm trước — có khác chăng là trên một quy mô rộng lớn hơn, bất kể thuộc về phe nào trong cuộc chiến huynh đệ năm xưa. Và sự lặp lại ấy vẫn sẽ tiếp diễn trong những năm tới, khi chúng ta ngày càng chìm sâu hơn vào vũng lầy lịch sử do chính mình tạo ra — một thứ lịch sử được tạo dựng bằng những khuôn mẫu trắng- đen cứng nhắc, bị nhào nặn bởi những ý thức hệ và nỗi bất an đầy nghi kỵ, thiếu vắng tính trung thực và sự đa chiều cần thiết để có thể hiểu một cách trọn vẹn các sắc thái và tính phức tạp vô tận của quá khứ.

Năm mươi năm sau khi chiến tranh kết thúc, bất kể có bao nhiêu lễ hội chiến thắng hay bao nhiêu nghi lễ tưởng niệm, nếu chúng ta không thể hòa giải được với chính lịch sử của mình, thì chúng ta cũng khó lòng hòa giải được với nhau.

Vậy thì, sau nửa thế kỷ, điều quan trọng nhất chúng ta cần tự hỏi không chỉ là chiến tranh đã kết thúc ra sao, mà còn là: chúng ta đã, đang và sẽ hiểu và tiếp nhận lịch sử Việt Nam, lịch sử Chiến tranh Việt Nam, và chính thân phận con người Việt Nam như thế nào?

Nhìn từ trong: một lịch sử bị lược giản

Từ lâu, lịch sử đã được định hình như một đặc quyền xa xỉ — một câu chuyện được soạn dựng bởi những kẻ chiến thắng và những người nắm quyền lực. Tại Việt Nam, kể từ ngày 30 tháng 4 năm 1975, khi đất nước được thống nhất về mặt địa lý và chính trị, lịch sử cũng bị định hình lại dưới một trật tự duy nhất — một trật tự chịu sự kiểm soát của đảng và nhà nước cộng sản. Kể từ đó, lịch sử chính thống đã nghiêng hẳn về việc phản ánh và bảo vệ quan điểm, lợi ích và tính chính danh của chính thể ấy, hơn là thể hiện tính đa diện, đa chiều vốn có của lịch sử dân tộc. Giới viết sử — từ các nhà nghiên cứu, biên khảo hàng đầu cho đến những người làm sử ở cấp cơ sở — từ lâu đã bị kìm hãm trong khuôn khổ định sẵn, buộc họ phải tự giới hạn mình, không thể lên tiếng một cách trung thực và đầy đủ về những điều cần được nói.

Kết quả là, toàn bộ tiến trình lịch sử Việt Nam đã bị giản lược một cách cực đoan — đóng khung trong một hệ thống kể chuyện mang tính huyền thoại về những cuộc chiến tranh chống ngoại xâm. Trong hệ hình ấy, cuộc chiến tranh Việt Nam đã bị tái định nghĩa hoàn toàn thành một cuộc kháng chiến chống ngoại xâm — một cuộc "chống Mỹ cứu nước" — dù rằng phần lớn những người trực tiếp tham gia hay bị ảnh hưởng, từ giới lãnh đạo đến binh lính và thường dân, đều là người Việt và mang cùng một dòng máu.

Chính lối kể đó khiến lịch sử bị sử dụng như một thứ công cụ chính trị để cai trị, thay vì là một không gian đối thoại trung thực với quá khứ và con người. Nó làm lu mờ những sắc thái, những mâu thuẫn nội tại, và cả những khát vọng bất đồng trong lòng một dân tộc từng và vẫn tiếp tục bị chia cắt.

Vì thế, những sự kiện và hiện thực lịch sử — từ triều đại Gia Long, cuộc Cải cách ruộng đất, đến phong trào Nhân văn Giai phẩm — đều bị bóp méo hoặc xuyên tạc nhằm phục vụ một hệ tư tưởng đơn tuyến. Những bậc tiền nhân có công với đất nước như Phan Châu Trinh, Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh, Nhất Linh bị làm lu mờ, gạt khỏi chính sử, nhường chỗ cho những nhân vật được tô vẽ hoặc huyền thoại hóa như Võ Thị Sáu hay Lê Văn Tám — những biểu tượng cách mạng được kỳ công nhào nặn nhiều hơn là được ghi chép trung thực.

Chính thể Việt Nam Cộng hòa cùng với hàng triệu con người từng là công dân dưới thể chế đó bị gán cho cái tên "ngụy quân, ngụy quyền" — như một tội danh chính trị phản dân tộc, phản tổ quốc. Lá cờ vàng ba sọc đỏ — từng là biểu tượng của một quốc gia, một nền cộng hòa, một giai đoạn lịch sử — bị tuyên truyền như một hình ảnh cần phải ruồng bỏ, xóa sạch, bất chấp chiều sâu và sự phức tạp của nó trong ký ức tập thể.

Các sản phẩm văn hóa — từ âm nhạc đến văn chương miền Nam — bị định danh là "đồi trụy," "phản cách mạng," và bị cấm đoán, thiêu hủy. Những câu chuyện về tù cải tạo, về các cuộc vượt biên, vượt biển của hàng triệu người, và cả lịch sử của cộng đồng người Việt hải ngoại — tất cả bị làm lu mờ, tái định nghĩa, hoặc bị đẩy ra bên lề dòng chính sử Việt Nam.

Đó không chỉ là sự lãng quên có chủ đích — mà là một nỗ lực có hệ thống nhằm tái cấu trúc ký ức, áp đặt một bản tường thuật duy nhất và xóa nhòa mọi vết tích của một lịch sử phức hợp và đa chiều. Và chính sự giản lược này khiến chúng ta, nhiều thập niên sau khi chiến tranh kết thúc, vẫn tiếp tục lặp lại những khuôn mẫu cũ — ca tụng, kỳ thị, hoặc im lặng — thay vì đối diện với sự phức tạp và nhân tính trong lịch sử của chính mình.

Nhìn từ ngoài: lịch sử bị giản lược, ký ức bị thao túng 

Nếu lịch sử ở Việt Nam là lịch sử của người chiến thắng, thì ở phương Tây — đặc biệt là Hoa Kỳ — lịch sử lại là sản phẩm của những người nắm giữ quyền lực, được viết bằng Anh ngữ để phục vụ cho những nhu cầu và khủng hoảng nội tại của nước Mỹ hơn là để hiểu cho đúng về Việt Nam. Giới học giả Hoa Kỳ bắt đầu quan tâm đến Việt Nam từ thập niên 1950 và nhiều hơn nữa khi Mỹ can thiệp trực tiếp vào chiến tranh vào giữa thập niên 1960. Trong bối cảnh một cuộc chiến huynh đệ tương tàn, cộng hưởng với Chiến tranh Lạnh và sự hiện diện ngày càng sâu rộng của người Mỹ tại Việt Nam, những công trình nghiên cứu ban đầu chủ yếu nhằm lý giải Việt Nam cho người Mỹ — một công chúng vốn ít biết đến đất nước này và thường chẳng hình dung nổi Việt Nam nằm ở đâu trên bản đồ.

Khi chiến tranh leo thang và phong trào phản chiến bùng nổ, thế hệ học giả Mỹ đầu tiên nghiên cứu về Việt Nam, tiêu biểu như George Kahin, bắt đầu thể hiện rõ thiên hướng chính trị và cảm xúc cá nhân, phần nhiều chịu ảnh hưởng từ thực tại xã hội ở Hoa Kỳ hơn là thực tại tại Việt Nam. Họ tập trung nghiên cứu phong trào cộng sản Việt Nam như là lực lượng duy nhất mang sức mạnh, tính chính danh và khả năng thắng cuộc, từ đó vô tình (hoặc cố ý) loại bỏ các chủ thể khác khỏi dòng chính sử.

Dù với mong muốn tiếp cận cuộc chiến Việt Nam từ góc nhìn "người Việt," cách tiếp cận này lại mang tính chọn lọc rất cao, dẫn đến sự giản lược và lệch lạc trong việc nhìn nhận bản chất đa chiều, phức tạp và đầy mâu thuẫn của cuộc chiến. David Marr là ví dụ tiêu biểu: thay vì bàn trực diện về vai trò của các nhà dân tộc chủ nghĩa phi cộng sản, ông lại hòa trộn — hay làm lu mờ — chủ nghĩa dân tộc trong một tiến trình mang tính tất định luận lịch sử, nơi mà các trí thức–cán bộ Marxist–Leninist trở thành trung tâm của câu chuyện cách mạng.

Với định hướng như vậy, phần lớn các học giả thời kỳ đó — vốn không biết tiếng Việt — chủ yếu dựa vào tư liệu bằng tiếng Anh, tiếng Pháp và đặc biệt là các ấn phẩm tuyên truyền của chính quyền Hà Nội, điển hình là các xuất bản của Nhà xuất bản Ngoại văn (The Foreign Languages Publishing House). Đây là cơ quan xuất bản do Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành lập và điều hành, với mục đích đưa tiếng nói của chính phủ cộng sản ra quốc tế, phản bác diễn ngôn của Mỹ và chính quyền Sài Gòn, và xây dựng hình ảnh miền Bắc như một chính thể chính danh và có đạo lý. Những tác phẩm như Ho Chi Minh: Selected Writings (1920–1969) hay Trường Chinh: Selected Writings là những ví dụ tiêu biểu được biên soạn cẩn thận để phục vụ giới trí thức cánh tả và phong trào phản chiến quốc tế.

Sau chiến tranh, giới học giả Hoa Kỳ tiếp tục đặt trọng tâm nghiên cứu vào câu hỏi mang tính nội tâm: "Tại sao Hoa Kỳ thất bại ở Việt Nam?" Câu trả lời thường rơi vào hai hướng: hoặc là vì các quyết định sai lầm của chính quyền Mỹ, hoặc vì cộng sản Việt Nam quá kiên cường và giỏi tổ chức. Để trả lời, họ lại tiếp tục quay về với các tài liệu tiếng Anh, tiếng Pháp, hoặc tiếp cận trực tiếp kho lưu trữ nhà nước ở Hà Nội như Thư viện Quốc gia và Trung tâm Lưu trữ III — nơi chủ yếu chứa các văn kiện chính thống của đảng và nhà nước cộng sản.

Dù khai thác được nhiều dữ liệu, phần lớn các công trình này vẫn dựa trên một giả định có tính "minh định" rằng chiến thắng của cộng sản là tất yếu, là sự tiếp nối của truyền thống chống ngoại xâm hàng ngàn năm. Họ quên rằng, ngoài những người Việt thắng cuộc, còn có hàng triệu người Việt thua cuộc — và không vì thua cuộc mà họ thiếu chính danh, ý chí hay lòng yêu nước.

Chính sự thiên lệch đó đã khiến lịch sử chiến tranh Việt Nam, dù ở Hà Nội hay Washington, trở thành một câu chuyện trắng–đen, chính–tà. Những nhân vật được khắc họa đậm nét vẫn là Kennedy, Johnson, Nixon, Kissinger ở phía Mỹ; Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Lê Duẩn, Lê Đức Thọ ở phía cộng sản. Ngô Đình Diệm và Nguyễn Văn Thiệu, nếu có nhắc đến, thì cũng chỉ như những nhân vật phụ bị biếm họa, mang dáng dấp bù nhìn hoặc thất bại.

Trong nỗ lực lý giải sự thất bại của Hoa Kỳ, giới học giả Mỹ vô tình (hoặc hữu ý) đã áp đặt lên đồng minh của họ — Việt Nam Cộng hòa — những nhãn mô tả như "puppet" (bù nhìn), "corrupt" (tham nhũng), "illegitimate" (không chính danh), từ đó xây dựng một lập luận rằng: lẽ ra Mỹ không nên can dự vào Việt Nam, hoặc nếu có, thì đã chọn nhầm phía.

Với nhãn quan đó, trọng tâm nghiên cứu được đặt vào các quyết sách chính trị và quân sự. Vì vậy, thảm sát Mỹ Lai được phân tích cặn kẽ trong sách sử và truyền thông dòng chính, nhưng thảm sát ở Huế thì bị bỏ quên. Những phong trào phản chiến và chống đàn áp ở miền Nam được phơi bày, nhưng đàn áp ở miền Bắc thì bị lờ đi. Từ đó, tất cả những khía cạnh không phù hợp với một tường thuật nhị nguyên đều bị xem là thứ yếu và bị gạt ra bên lề.

Quan điểm lịch sử ấy dần thấm sàn các ngành nghiên cứu khác, từ nhân học đến khoa học chính trị, và cả nghiên cứu Người Mỹ gốc Á. Lịch sử Việt Nam trở thành công cụ để hiểu về Hoa Kỳ — để phản tư, để phê phán chính sách, để chữa lành vết thương của người Mỹ, và để hòa giải với Việt Nam — thay vì là một nỗ lực để hiểu về chính người Việt Nam. Việt Nam trở thành một đối tượng nghiên cứu nhằm hiểu và phê phán nước Mỹ và những thất bại của nó.

Chỉ trong khoảng 15–20 năm gần đây, một thế hệ học giả mới — nhiều người trong số đó là người Việt ở hải ngoại cũng như trong nước, biết tiếng Việt, hiểu văn hóa Việt — mới bắt đầu tìm mò, viết lại, ráp lại những mảnh lịch sử bị từ chối. Kết quả là những nghiên cứu sâu sắc hơn về Điện Biên Phủ, về Ngô Đình Diệm, về chủ nghĩa cộng sản, về chủ nghĩa cộng hòa, về Việt Nam Cộng hòa, về người Việt hải ngoại, cũng như những phức tạp chính trị–xã hội của miền Bắc như phong trào Nhân văn Giai phẩm, Cải cách ruộng đất, các cuộc thanh trừng nội bộ, Tết Mậu Thân, Hòa đàm Paris và Chiến dịch Hồ Chí Minh đã bắt đầu phá vỡ thế độc thoại của lịch sử.

Lịch sử không chỉ là chiến tranh và ký ức chiến tranh

Lịch sử Việt Nam – lịch sử của con người Việt Nam – và cụ thể là lịch sử cuộc Chiến tranh Việt Nam, không thể và không nên bị gói gọn trong kết cục thắng hay thua. Để có cái nhìn đầy đủ và trung thực hơn, chúng ta cần mở rộng khái niệm lịch sử thông qua những nỗ lực nghiên cứu sâu rộng, nhằm phản ánh chính xác hơn tính đa dạng, đa chiều và phức tạp của xã hội và con người. Trách nhiệm ấy không chỉ thuộc về những người viết sử, mà còn thuộc về từng công dân có ý thức, những người biết đặt câu hỏi: Vì sao lịch sử được kể như vậy? Vì sao có những yếu tố, nhân vật được nhắc đến trong khi những yếu tố và con người khác bị loại bỏ khỏi dòng chính?

Khi nhận thức được điều đó, ta sẽ hiểu rằng lịch sử Việt Nam không thể chỉ là lịch sử của một hay nhiều cuộc chiến, không chỉ là sự đối đầu trắng-đen giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Trong đó, sự hiện diện của người Mỹ, người Hàn, người Úc… phải được đặt song song với sự hiện diện của chuyên gia, cố vấn, và quân nhân Trung Quốc hay Liên Xô. Rằng giới lãnh đạo – dù thuộc bên nào – không chỉ là những biểu tượng của quyền lực mà còn là những con người với đầy đủ yêu thương, giằng xé, và cả tầm nhìn riêng dành cho đất nước. Rằng những người lính – dù là lính Mỹ, bộ đội miền Bắc hay quân lực Việt Nam Cộng hòa – đều mang trên mình những nỗi niềm, nỗi sợ, nỗi nhớ, và khát khao được sống, được trở về.

Ta cũng phải nhìn nhận rằng trong chiến tranh, không chỉ có đạn bom và chiến trường, mà còn có cả một đời sống xã hội hiện thực – nơi một học sinh đang tuổi mộng mơ hôm nay, ngày mai có thể trở thành một trong hàng ngàn thi thể lạnh lẽo trên chiến trường. Rằng trong lòng những xã hội ấy, từ Bắc đến Nam, tồn tại những tiếng nói riêng biệt thể hiện qua thơ văn, phim ảnh, âm nhạc và hoạt động xã hội dân sự. Qua đó, chúng ta thấy được những tương đồng, dị biệt – thấy được rằng tự do ngôn luận vốn đã là một điều kiện mong manh ngay từ thời Nhân văn Giai phẩm, và rằng nếu không có một giai đoạn Việt Nam Cộng hòa, dù chỉ tồn tại 20 năm, thì có lẽ đã không có một Trịnh Công Sơn với những bản tình ca hay ca khúc da vàng, hay một Văn Cao được nhớ đến dù là tác giả quốc ca ngày nay.

Những lịch sử đó không thể bị nhốt trong một thời điểm hay kết thúc tại mốc 30/4 như một dấu chấm hết. Chúng ta cần nhận diện sự tiếp diễn của chúng – từ những hệ lụy của chiến tranh, chính sách khắc nghiệt với đồng loại, đến những nỗ lực hòa giải với kẻ từng là thù địch; từ thân phận trong trại cải tạo đến trại tị nạn, hay những mảnh đời chìm sâu dưới đáy đại dương.

Lịch sử chiến tranh phải là lịch sử của những con người còn lại và đã ra đi – những người bị ruồng bỏ ngay trên đất mẹ, nhưng vẫn đang tự tái tạo mình trên xứ người. Nó phải ghi nhận sự tồn tại của hàng triệu người Việt ở hải ngoại – không chỉ ở Mỹ, Canada, Pháp hay Úc, mà còn cả ở Nhật Bản, Đài Loan, Philippines, Nga và Đông Âu – những nơi họ phải vật lộn để tồn tại, đối diện với xung đột thế hệ và nỗ lực khẳng định sự hiện diện và ký ức của mình.

Năm mươi năm sau chiến tranh là thời gian đủ dài để chúng ta nhìn lại và khôi phục sự công bằng cho lịch sử. Không phải để thay thế một hệ tư tưởng này bằng hệ tư tưởng khác, mà để phục hồi sự phong phú và trung thực cần thiết cho việc hiểu đúng một quá khứ từng bị từ chối – từ những sự kiện, nhân vật, biểu tượng, đến ký ức cá nhân và tập thể.

Muốn hòa giải với nhau, trước tiên chúng ta phải hòa giải với chính lịch sử – bằng cách can đảm đối diện với nó, nhận diện sự hiện diện của nhau trong lịch sử, trong hiện tại, và cả tương lai. Bởi nếu không thể thừa nhận sự tồn tại của nhau, thì chúng ta lấy gì để bắt đầu một cuộc hòa giải đúng nghĩa? Và nếu chúng ta không thể mở lòng để làm được điều đó, có lẽ chúng ta sẽ mãi giậm chân trong sự lão hóa của năm tháng, chứ không bao giờ đủ trưởng thành để hiên ngang đứng trên nền tảng của lịch sử mà bước tới tương lai.

- Alex-Thái Đình Võ
Texas, Hoa Kỳ 

* Nguồn: https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c62x6v9z9eqo

*



Friday, 18 April 2025

Sài Gòn giải phóng tôi - Nguyễn Quang Lập

 SÀI GÒN GIẢI PHÓNG TÔI 
Nguyễn Quang Lập

Mãi tới ngày 30 tháng 4 năm 1975 tôi mới biết thế nào là ngày sinh nhật. Quê tôi người ta chỉ quan tâm tới ngày chết, ngày sinh nhật là cái gì rất phù phiếm. Ngày sinh của tôi ngủ yên trong học bạ, chỉ được nhắc đến mỗi kì chuyển cấp. Từ thuở bé con đến năm 19 tuổi chẳng có ai nhắc tôi ngày sinh nhật, tôi cũng chẳng quan tâm. Đúng ngày “non sông thu về một mối” tôi đang học Bách Khoa Hà Nội, cô giáo dạy toán xác suất đã cho hay đó cũng là ngày sinh nhật của tôi. Thật không ngờ. Tôi vui mừng đến độ muốn bay vào Sài Gòn ngay lập tức, để cùng Sài Gòn tận hưởng “Ngày trọng đại”.

Kẹt nỗi tôi đang học, ba tôi không cho đi. Sau ngày 30 tháng 4 cả nhà tôi đều vào Sài Gòn, trừ tôi. Ông bác của tôi dinh tê vào Sài Gòn năm 1953, làm ba tôi luôn ghi vào lý lịch của ông và các con ông hai chữ “đã chết”, giờ đây là triệu phú số một Sài Gòn. Ba tôi quá mừng vì ông bác tôi còn sống, mừng hơn nữa là “triệu phú số một Sài Gòn”. Ông bác tôi cũng mừng ba tôi hãy còn sống, mừng hơn nữa là “gia đình bảy đảng viên cộng sản”. Cuộc đoàn tụ vàng ròng và nước mắt. Ông bác tôi nhận nước mắt đoàn viên bảy đảng viên cộng sản, ba tôi nhận hơn hai chục cây vàng đem ra Bắc trả hết nợ nần còn xây được ngôi nhà ngói ba gian hai chái. Sự đổi đời diệu kì.

Dù chưa được vào Sài Gòn nhưng tôi đã thấy Sài Gòn qua ba vật phẩm lạ lùng, đó là bút bi, mì tôm và cassette của thằng Minh cùng lớp, ba nó là nhà thơ Viễn Phương ở Sài Gòn gửi ra cho nó. Chúng tôi xúm lại quanh thằng Minh xem nó thao tác viết bút bi, hồi đó gọi là bút nguyên tử. Nó bấm đít bút cái tách, đầu bút nhô ra, và nó viết. Nét mực đều tăm tắp, không cần chấm mực không cần bơm mực, cứ thế là viết. Chúng tôi ai nấy há hốc mồm không thể tin nổi Sài Gòn lại có thể sản xuất được cái bút tài tình thế kia.

Tối hôm đó thằng Mình bóc gói mì tôm bỏ vào bát. Tưởng đó là lương khô chúng tôi không chú ý lắm. Khi thằng Minh đổ nước sôi vào bát, một mùi thơm rất lạ bốc lên, hết thảy chúng tôi đều nuốt nước bọt, đứa nào đứa nấy bỗng đói cồn cào. Thằng Minh túc tắc ăn, chúng tôi vừa nuốt nước bọt vừa cãi nhau. Không đứa nào tin Sài Gòn lại có thể sản xuất được đồ ăn cao cấp thế kia. Có đứa còn bảo đồ ăn đổ nước sôi vào là ăn được ngay, thơm ngon thế kia, chỉ giành cho các du hành vũ trụ, người thường không bao giờ có. 

Thằng Minh khoe cái cassette ba nó gửi cho nó để nó học ngoại ngữ. Tới đây thì tôi bị sốc, không ngờ nhà nó giàu thế. Với tôi cassette là tài sản lớn, chỉ những người giàu mới có. Năm 1973 quê tôi lần đầu xuất hiện một cái cassette của một người du học Đông Đức trở về. Cả làng chạy đến xem máy ghi âm mà ai cũng đinh ninh đó là công cụ hoạt động tình báo. Suốt mấy ngày liền, dân làng tôi say sưa nói vào máy ghi âm rồi bật máy nghe tiếng của mình. Tôi cũng được nói vào máy ghi âm và thật vọng vô cùng không ngờ tiếng của tôi lại tệ đến thế. Một ngày tôi thấy tài sản lớn ấy trong tay một sinh viên, không còn tin vào mắt mình nữa. Thằng Minh nói, rẻ không à. Thứ này chỉ ghi âm, không có radio, giá hơn chục đồng thôi, bán đầy chợ Bến Thành. Không ai tin thằng Minh cả. Tôi bỉu môi nói với nó, cứt! Rứa Sài Gòn là tây à? Thằng Mình tủm tỉm cười không nói gì, nó mở casette, lần đầu tiên chúng tôi được nghe nhạc Sài Gòn, tất cả chết lặng trước giọng ca của Khánh Ly trong Sơn ca 7. Kết thúc Sơn ca 7 thằng Hoan bỗng thở hắt một tiếng thật to và kêu lên, đúng là tây thật bay ơi! 

Sài Gòn là tây, điều đó hấp dẫn tôi đến nỗi đêm nào tôi cũng mơ tới Sài Gòn. Kì nghỉ hè năm sau, tháng 8 năm 1976, tôi mới được vào Sài Gòn. Ba tôi vẫn bắt tôi không được đi đâu, “ở nhà học hành cho tử tế”, nhưng tôi đủ lớn để bác bỏ sự ngăn cấm của ông. Hơn nữa cô họ tôi rất yêu tôi, đã cho người ra Hà Nội đón tôi vào. Xe chạy ba ngày ba đêm tôi được gặp Sài Gòn.

Tôi sẽ không kể những gì lần đầu tôi thấy trong biệt thự của ông bác tôi, từ máy điều hòa, tủ lạnh, ti vi tới xe máy, ô tô, cầu thang máy và bà giúp việc tuổi năm mươi một mực lễ phép gọi tôi bằng cậu. Ngay mấy cục đá lạnh cần lúc nào có ngay lúc đó cũng đã làm tôi thán phục lắm rồi. Thán phục chứ không ngạc nhiên, vì đó là nhà của ông triệu phú. Xin kể những gì buổi sáng đầu tiên tôi thực sự gặp gỡ Sài Gòn.

Khấp khởi và hồi hộp, rụt rè và cảnh giác tôi bước xuống lòng đường thành phố Sài Gòn và gặp ngay tiếng dạ ngọt như mía lùi của bà bán hàng tạp hóa đáng tuổi mạ tôi. Không nghĩ tiếng dạ ấy dành cho mình, tôi ngoảnh lại sau xem bà chủ dạ ai. Không có ai. Thì ra bà chủ dạ khách hàng, điều mà tôi chưa từng thấy. Quay lại thấy nụ cười bà chủ, nụ cười khá giả tạo. Cả tiếng dạ cũng giả tạo nhưng với tôi là trên cả tuyệt vời. Từ bé cho đến giờ tôi toàn thấy những bộ mặt lạnh lùng khinh khỉnh của các mậu dịch viên, luôn coi khách hàng như những kẻ làm phiền họ. Lâu ngày rồi chính khách hàng cũng tự thấy mình có lỗi và chịu ơn các mậu dịch viên. Nghe một tiếng dạ, thấy một nụ cười của các mậu dịch viên dù là giả tạo cũng là điều không tưởng, thậm chí là phi lí.

Tôi mua ba chục cái bút bi về làm quà cho bạn bè. Bà chủ lấy dây chun bó bút bi và cho vào túi nilon, chăm chút cẩn thận cứ như bà đang gói hàng cho bà chứ không phải cho tôi. Không một mậu dịch viên nào, cả những bà hàng xén quê tôi, phục vụ khách hàng được như thế, cái túi nilon gói hàng càng không thể có. Ai đòi hỏi khách hàng dây chun buộc hàng và túi nilon đựng hàng sẽ bắt gặp cái nhìn khinh bỉ, vì đó là đòi hỏi của một kẻ không hâm hấp cũng ngu xuẩn. Giờ đây bà chủ tạp hóa Sài Gòn làm điều đó hồn hậu như một niềm vui của chính bà, khiến tôi sửng sốt.

Cách đó chưa đầy một tuần, ở Hà Nội tôi đi sắp hàng mua thịt cho anh cả. Cô mậu dịch viên hất hàm hỏi tôi, hết thịt, có đổi thịt sang sườn không? Dù thấy cả một rổ thịt tươi dưới chân cô mậu dịch viên tôi vẫn đáp, dạ có! Tranh cãi với các mậu dịch viên là điều dại dột nhất trần đời. Cô mậu dịch viên ném miếng sườn heo cho tôi. Cô ném mạnh quá, miếng sườn văng vào tôi. Tất nhiên tôi không hề tức giận, tôi cảm ơn cô đã bán sườn cho tôi và vui mừng đã chụp được miếng sườn, không để nó rơi xuống đất. Kể vậy để biết vì sao bà chủ tạp hóa Sài Gòn đã làm tôi sửng sốt. 

Rời quầy tạp hóa tôi tìm tới một quán cà phê vườn. Uống cà phê để biết, cũng là để ra dáng ta đây dân Sài Gòn. Ở Hà Nội tôi chỉ quen chè chén, không dám uống cà phê vì nó rất đắt. Tôi ngồi vắt chân chữ ngũ nhâm nhi cốc cà phê đen đá pha sẵn, hút điếu thuốc Captain, tự thấy mình lên hẳn mấy chân kính. Không may tôi vô ý quờ tay làm đổ vỡ ly cà phê. Biết mình sắp bị ăn chửi và phải đền tiền ly cà phê mặt cậu bé hai mươi tuổi đỏ lựng. Cô bé phục vụ chạy tới vội vã lau chùi, nhặt nhạnh mảnh vỡ thủy tinh với một thái độ như chính cô là người có lỗi. Cô thay cho tôi một ly cà phê mới nhẹ nhàng như một lẽ đương nhiên. Tôi thêm một lần sửng sốt.

Một giờ sau tôi quay về nhà ông bác, phát hiện sau nhà là một con hẻm đầy sách. Con hẻm ngắn, rộng rãi. Tôi không nhớ nó có tên đường hay không, chỉ nhớ rất nhiều cây cổ thụ tỏa bóng sum sê, hai vỉa hè đầy sách. Suốt buổi sáng hôm đó tôi tha thẩn ở đây. Quá nhiều sách hay, tôi không biết nên bỏ cuốn gì mua cuốn gì. Muốn mua hết phải chất đầy vài xe tải. Giữa hai vỉa hè mênh mông sách đó, có cả những cuốn sách Mác - Lê. Cuốn Tư Bản Luận của Châu Tâm Luân và Hành trình trí thức của Karl Marx của Nguyễn Văn Trung cùng nhiều sách khác. Thoạt đầu tôi tưởng sách từ Hà Nôi chuyển vào, sau mới biết sách của Sài Gòn xuất bản từ những năm sáu mươi. Tôi hỏi ông chủ bán sách, ở đây người ta cũng cho in sách Mác - Lê à? Ông chủ quán vui vẻ nói, dạ chú. Sinh viên trong này học cả Mác - Lê. Tôi ngẩn ngơ cười không biết nói gì hơn. 

Chuyện quá nhỏ, với nhiều người là không đáng kể, với tôi lúc đó thật khác thường, nếu không muốn nói thật lớn lao. Tôi không cắt nghĩa được đó là gì trong buổi sáng hôm ấy. Tôi còn ở lại Sài Gòn thêm 30 buổi sáng nữa, vẫn không cắt nghĩa được đó là gì. Nhưng khi quay ra Hà Nội tôi bỗng sống khác đi, nghĩ khác đi, đọc khác đi, nói khác đi. Bạn bè tôi ngày đó gọi tôi là thằng hâm, thằng lập dị. Tôi thì rất vui vì biết mình đã được giải phóng.

– Nguyễn Quang Lập  

* Nguồn: Kho văn Bọ Lập, 14/12/2017
 https://khovanbolap.blogspot.com/2017/12/sai-gon-giai-phong-toi.html

*




Sunday, 12 January 2025

Phạm Duy: Viết về mười bài Tâm Ca

Về mười bài Tâm Ca 
Phạm Duy

Phạm Duy viết về lịch sử và nội dung của mười bài Tâm Ca do ông sáng tác vào năm 1965. Một điều thú vị là ông cho biết đã sáng tác bài hát Tâm ca số 4 nổi tiếng, Giọt Mưa Trên Lá, chỉ trong 20 phút!

Tái bản PDF để đọc trên máy: 
https://tinyurl.com/5fp3r4d9 [573 KB]

*-----*



Saturday, 11 January 2025

Phạm Duy: Tìm hiểu nhạc Phạm Duy (sách, 2007)

Sách: 

TÌM HIỂU NHẠC PHẠM DUY 
Lưu hành nội bộ, 2007

Tải sách dạng PDF:
 https://tinyurl.com/4bzzpz99  [12.9 MB]  

Có lẽ đây là tập sách cuối cùng do nhạc sĩ Phạm Duy biên soạn trước khi ông qua đời năm 2013, gồm sưu tập hơn 100 bài viết về ông của nhiều tác giả khác nhau. Vì là "lưu hành nội bộ", tập sách có những bài viết vì lý do nào đó đã không được phổ biến trong các tập sách xuất bản chính thức, trong và ngoài nước.

*

MỤC LỤC

Nhạc Phạm Duy Khái Quát - Bảng Phân Loại
I.- Nhạc Xã Hội
- Chương Khúc
- Trường Ca

II.- Nhạc Tình

III.- Nhạc Tâm Linh

IV.- Nhạc Cảnh
- Tiểu Nhạc Cảnh
- Đại Nhạc Cảnh

1. Hành Trình Âm Nhạc Phạm Duy: I.- Thời Hồng, II.- Thời Vàng, III.- Thời Xanh
2. Phạm Duy Du Hành Trong Lịch Sử - Pham Duy’s Travels Through History
3. Phạm Duy Và Lịch Sử Việt Nam Hiện Đại
4. An American Looks At Phạm Duy
5. Diễn Tiến Của Sự Nghiệp Phạm Duy Từ 1942 Tới 1970
6. Nhạc Kịch Nhân Gian
7. His Music Links The Generations
8. Phạm Duy, Người Nghệ Sĩ Tự Do
9. Phạm Duy, Đại Lực Sĩ
10. Phạm Duy, Ông Là Bồ Tát... Đọa!
11. Pham Duy By Nguyen Ngoc
12. An Introduction To Pham Duy Music
13. Musics Of Viet Nam – Foreword & Introduction
14. Phạm Duy Trên Khắp Nẻo Tình
15. Phạm Duy Và Vết Thương Di Tản
16. Yêu Việt Nam Qua Nhạc Phạm Duy
17. Phạm Duy: Ngày Xưa… Dân Ca
18. Theo Chân Phạm Duy Một Đoạn Đường
19. Tính Chất Hiện Thực Trong Nhạc Kháng Chiến Của Phạm Duy
20. Kháng Chiến Ca, Mối Tình Đầu Của Phạm Duy
21. Nhạc Phạm Duy Và Hành Trình Về Quê Hương
22. Âm Thanh Trong Tình Quê
23. Con Đường Cái Quan
24. Nhân Xem Con Ðường Cái Quan Của Phạm Duy
25. Con Ðường Cái Quan Được Ánh Sáng
26. Hai Phía Chiếu Tới
27. Một Vài Cảm Xúc Âm Nhạc Qua Trường Ca
28. Con Ðường Cái Quan Của Phạm Duy
29. Cái Hùng Khí Trong Con Ðường Cái Quan
30. Phạm Duy Nói Về Con Ðường Cái Quan Nhạc Không Lời
31. Con Ðường Cái Quan Quyến Rũ Bởi Giọng Sirène
32. Ðêm Nghe Nhạc Phạm Duy
33. Bài Giới Thiệu Phạm Duy Trong Đêm Đại Hội ADM-VN Tại Pháp Hôm 31/10/1992
34. Chim Đã Ngủ
35. Con Ðường Cái Quan Nhạc Giao Hòa
36. Bản Trường Ca Nối Liền Quê Hương
37. Mẹ Việt Nam Là Đất, Núi Non, Sông Ngòi Và Biển Cả
38. Nghĩa Mẹ Tình Mẹ Qua Những Tác Phẩm Văn Nghệ Việt Nam
39. Nhạc Và Thơ - Nhạc Trong Thơ Nhạc Tính Và Dân Tộc Tính Trong Thi Ca Việt Nam
40. Tuyệt Đỉnh Của Bản Trường Ca Là Ở Đoạn Những Dòng Sông Chia Rẽ
41. Không Có Ai Mô Tả Mẹ Việt Nam Nổi Đến Thế
42. Mẹ Việt Nam Trong Nhạc Phạm Duy
43. Viết Về Mẹ Việt Nam
44. Me Viet Nam, An Introduction
45. Mẹ Ðón Cha Về
46. Tâm Ca
47. Tâm Ca Đầy Vẻ Giản Dị Và Trơ Trụi
48. Tâm Ca: Những Lời Tự Thú Thẳng Thắn, Đầy Ân Hận, Đầy Đau Thương
49. Người Chứng Mệt Mỏi
50. Lần Ðầu Tiên Tôi Thấy Ông Lão Tử Lầm
51. Phủ Nhận Tâm Ca?
52. Văn Nghệ Phủ Nhận Chiến Tranh Và Cuộc Chiến Tranh Hiện Nay
53. Một Thi Sĩ Đắm Đuối Và Phẫn Nộ
54. Mùa Xuân Và “Một Lũ Ma”
55. 10 Cái Nhìn Cứu Cấp Vào 1 Nhân Sinh Trên Bờ Vong Thân, Tan Vỡ
56. Singer From Sài Gòn
57. Pham Duy Links Warmth, Ability
58. Nói Lên Cái Khao Khát Của Thái Độ Phản Chiến
59. Không Khí Thiền Trong ‘Một Cành Củi Khô’ Của Phạm Duy
60. Mỗi Giọt Mưa Thành Một Dấu Nhạc Tình
61. Với Hoan Ca Tôi Rơi Vào Kỷ Niệm
62. Cho Hoà Bình Trong Lòng Người
63. Nhạc Tình Trong Tân Nhạc
64. Phạm Duy, Tôi Còn Yêu, Tôi Cứ Yêu…
65. Phạm Duy, Người Viết Nhạc Tình
66. Đường Về Cõi Tâm
67. Đạo Ca Thăng Hoa Sự Đau Khổ
68. Ðạo Ca: Tiến Về Ánh Sáng
69. Đạo Ca - Tột Đỉnh Của Hòa Âm Trước 1975
70. Mười Bài Thiền Ca: Amen Và A Di Ðà Phật
71. Phạm Duy Thiền Khúc Trên Ðường Về
72. Những Cảnh Giới Khác Trong Mười Khúc Thiền Ca Của Phạm Duy
73. Phạm Duy: Karma Imparfait Et Renaissance Infinie
74. Phạm Duy Trên Đăng Trình Đến Vô Cực
75. Âm Vực Của Công Án
76. Phạm Duy Gã Hề Trên Sân Khấu Dương Gian
77. Rong Ca - Thân Phận Vn Trăm Năm Qua
78. Khi Con Dế Hát Rong Bước Vào Cõi Lớn
79. Viết Nhạc Như Một Triết Nhân
80. Phạm Duy: Nắng Chiều Rực Rỡ
81. Mười Khúc Rong Ca Cho Năm 2.000: Phạm Duy Trẻ Mãi
82. Người Tình Già Trên Đầu Non Dẫn Ta Đến
83. Tự Thức An Nhiên
84. Ánh Nắng Chiều Của Phạm Duy
85. Vẫn Hồng
86. Nói Về Điạ Vị Của Ca Khúc, Của Thơ Phổ Nhạc...
87. Hành Trình Của Nghệ Sĩ Về Cái Đẹp
88. Kinh Vật Lộn Và Phép Vượt Qua Trường Ca Hàn Mặc Tử
89. Giọt Mực Rụng Rời
90. Phạm Duy Trân Trọng Trả Lời
91. Đem Tâm Tình Của Người Thầy Thuốc Nghe Trường Ca Hàn Mặc Tử
92. Phạm Duy Đưa Thơ Hàn Mặc Tử Bay Lên Cao Vút, Đi Ngàn Vạn Chốn Nơi
93. Chất Siêu Thực Và Huyền Hoặc Trong Trường Ca Hàn Mặc Tử
94. Truyện Kiều Và Tôi
95. Phạm Duy Và Tham Vọng Khắc Họa Kiều
96. Phạm Duy Là Nhà Phù Thủy Âm Thanh
97. Phạm Duy, Kiều Và Chúng Ta
98. Thơ Cổ 200 Lồng Vào Nhạc Mới Huyền Bí, Tráng Lệ Và Nồng Nàn
99. Phạm Duy Con Én Ðưa Thoi
100. Tại Paris Phạm Duy Và Truyện Kiều
101. Ở Việt Nam, Tôi Cũng Được Nghe Minh Họa Kiều
102. Vinh Danh Những Âm Thanh Tuyệt Vời Đã Để Lại Cho Việt Nam
103. Phạm Duy Thể Nghiệm Lịch Sử Âm Nhạc Việt Nam
104. Người Nước Ngoài Nghe Nhạc Phạm Duy
105. Bàn Về Kỹ Thuật Viết Nhạc Trong Vài Ca Khúc Phạm Duy
106. Nghệ Thuật Phổ Thơ Vào Nhạc Của Phạm Duy
107. Phạm Duy Với Ngàn Lời Ca
108. Tôi Mắc Bệnh Rất Khó Chữa: Yêu Đời, Yêu Người Và Yêu Mình
109. Nhạc Tình Của Tôi Là Nhạc Tình Cảm Tính
110. Thái Thanh Là Người Đem Nhạc Phạm Duy Tới Chỗ Tuyệt Vời
111. Thấu Thị Vào Tân Nhạc Việt Nam
112. 41 Câu Hỏi Của Tuấn Khanh
113. Tôi Tự Thấy Tôi Phải Bước Qua Loại Nhạc Tâm Linh
114. Tục Ca Trong Nhạc Trình Phạm Duy
115. Vị Trí Nào Cho Tục Ca?
116. Lời 10 Bài Tục Ca (Phạm Duy)
117. Tị Nạn Ca

*



Friday, 10 January 2025

Phạm Duy: Nhớ, Hồi ức Phạm Duy (2005)

 Sách:

Nhớ, Hồi ức PHẠM DUY 
Nhà xuất bản TRẺ (2005)

Sách xuất bản tại Việt Nam năm 2005, trong những năm tiếp theo đã được tái bản 2 lần.

Tải bản PDF:
https://tinyurl.com/afebjt5e [2.1 MB]

*-----*



Phạm Duy: Hồi ký Phạm Duy, 4 tập (ấn bản 2024)

Sách: 

Hồi ký PHẠM DUY (4 tập) 
Ấn bản 2024, Midway Press, USA

Hồi ký I. THỜI THƠ ẤU VÀO ĐỜI (1921-1945)
Viết xong năm 1989.
Tải bản PDF: https://tinyurl.com/msd72uyd [5.5 MB]   

Hồi ký II. THỜI CÁCH MẠNG KHÁNG CHIẾN (1945-1951)
Viết xong năm 1989.
Tải bản PDF: https://tinyurl.com/4mfzkznr [5.1 MB]   

Hồi ký III. THỜI PHÂN CHIA QUỐC-CỘNG (1951-1975)
Viết xong năm 1991.
Tải bản PDF: https://tinyurl.com/5n8fexkk [5.5 MB]   

Hồi ký IV. THỜI HẢI NGOẠI (1975-2001)
Viết xong năm 2001.
Tải bản PDF: https://tinyurl.com/478fp9xk  [12.0 MB]   

*-----*


Thursday, 9 January 2025

Phạm Duy: Phân loại các nhạc phẩm

 Dưới đây là bản sơ thảo do chính nhạc sĩ Phạm Duy viết ra, khoảng năm 2007, có ký tên, để phân loại các nhạc phẩm của ông.

*

NHẠC PHẠM DUY KHÁI QUÁT
BẢNG PHÂN LOẠI

Vì chủ trương dùng nhạc để điều hợp con người và xã hội - nhạc Phạm Duy là ba loại nhạc bổ sung cho nhau :

1. Nhạc xã hội là nhạc nối liền con người vào xã hội.
2. Nhạc tình cảm là nhạc giao tình giữa con người và con người.
3. Nhạc tâm linh dẫn con người vào cõi tâm ...

I- NHẠC XÃ HỘI 
1/ Kháng Chiến Ca (Hành Khúc): 

Nhạc Tuổi Xanh - Xuất Quân - Gươm Tráng Sĩ - Chiến Sĩ Vô Danh - Nợ Xương Máu - Thu Chiến Trường - Về Đồng Quê - Đường Về Quê - Thanh Niên Ca - Thanh Niên Quyết Tiến - Khởi Hành - Việt Bắc - Bông Lau Rừng Xanh Pha Máu - Rừng Lạng Sơn - Thiếu Sinh Quân - Quân Y Ca - Dân Quân Du Kích - Một Viên Đạn Là Một Quân Thù - Đoàn Quân Văn Hóa - Đường Ra Biên Ải - Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà ...

2/ Kháng Chiến Ca (Dân Ca):
Chinh Phụ Ca - Nhớ Người Thương Binh - Mùa Đông Chiến Sĩ - Dặn Dò - Ru Con - Nhớ Người Ra Đi - Người Lính Bên Tê – Nương Chiều – Về Miền Trung - Quê Nghèo - Gánh Lúa - Tiếng Hát Trên Sông Lô - Bà Mẹ Gio Linh - Người Về - Ngày Trở Về ...

3/ Tình Ca Quê Hương - Tình Tự Dân Tộc: 
Tình Ca - Tình Hoài Hương - Thuyền Viễn Xứ - Bà Mẹ Quê - Em Bé Quê - Vợ Chồng Quê - Nụ Tâm Xuân - Tình Nghèo - Đố Ai - Hò Lơ ... 

4/ Đoản Ca Xã Hội: 
Tiếng Bước Trên Đường Khuya - Phố Buồn ...

5/ Chương Khúc: 
a) Mười bài Tâm Ca: Tôi Ước Mơ - Tiếng Hát To - Ngồi Gần Nhau - Giọt Mưa Trên Lá - Để Lại Cho Em - Một Cành Củi Khô - Kẻ Thù Ta - Ru Người Hấp Hối - Tôi Bảo Tôi Mãi Mà Tôi Không Nghe - Hát Với Tôi ...

b) Tâm Phẫn Ca: Tôi Không Phải Là Gỗ Đá - Nhân Danh - Bi Hài Kịch - Người Lính Trẻ - Chuyện Hai Người Lính - Đi Vào Quê Hương - Bà Mẹ Phù Sa ...

c) Mười bài Bình Ca: Bình Ca Một - Sống Sót Trở Vê - Dường Như Là Hoà Bình - Xin Tình Yêu Giáng Sinh - Xuân Hiền - Ru Mẹ - Lời Chào Bình Yên - Giã Từ Ác Mộng - Chúa Hoà Bình - Ngày Sẽ Tới …

d) Mười bài Bé Ca: Ông Trăng Xuống Chơi - Chú Bé Bắt Được Con Công - Thằng Bờm - Bé Bắt Dế - Đốt Lá Trên Sân - Đưa Bé Đến Trường - Bé - Ngôi Nhà Xanh - Đồi Cỏ - Dã Ca Ngày Mùa ...

e) Mười bài Nữ Ca: Tuổi Mộng Mơ - Tuổi Ngọc -Tuổi Hồng - Tuổi Thần Tiên - Tuổi Sợ Ma - Tuổi Xuân - Tuổi Vu Vơ - Tuổi Bâng Khuâng - Tuổi Biết Buồn - Ngày Em Hai Mươi Tuổi …

f) Mười bài Vỉa Hè Ca - Tục Ca: Sức Mãy Mà Buồn - Nghèo Mà Không Ham …

g) Tị Nạn Ca: Nguyên Vẹn Hình Hài - Hát Trên Đường Tạm Dung - Hát Cho Người Vượt Biển - Ta Là Gió Muôn Phương - Người Con Gái Việt Rời Xa Tổ Quốc - Thư Em Đến (theo thơ Cao Tần) - Nhiệm Mầu Thay Phép Lạ Hoá Công - Những Mùa Đông Dĩ Vãng (theo thơ Hà Huyền Chi) - Tiếng Thời Xưa - Dấu Chân Trên Tuyết - Nếu Anh Về - Bên Bờ Sông Seine Ta Ngồi Ta Khóc - Chỉ Còn Nhau - Con Dế Hát Rong - Nghìn Năm Vẫn Không Quên - Mai Mốt Ông Về (theo thơ Cao Tần) - Tình Thu - Thương Nhớ Saigon - Giải Thoát Cho Em - Xin Em Giữ Dùm Anh - Như Là Lòng Tôi - Rồi Đây Anh Sẽ Đưa Em Về Nhà ...

h) Hoàng Cầm Ca: Tình Cầm - Qua Vuờn Ổi - Lá Diêu Bông - Cỗ Bài Tam Cúc - Đạp Lùi Tinh Tú - Trăm Năm Như Một Chiều ...

6/ Trường Ca 
a) Con Đường Cái Quan:
Anh Đi Trên Đường Cái Quan - Tôi Đi Từ Ải Nam Quan - Đồng Đăng Có Phố Kỳ Lừa - Người Về Miền Xuôi - Này Người ƠI - Tôi Đi Từ Lúc Trăng Tơ - Ai Đi Trong Gió Trong Sương - Ai Võ Xứ Huế Thì Vô - Ai Đi Trên Dặm Đường Trường - Nước Non Ngàn Dặm Ra Đi - Gió Đưa Cành Trúc La Đà - Tôi Xa Quê Nghèo Ruộng Nghèo - Anh Đi Đường Vẳng Đường Xa - Nhờ Gió Đưa Về - Đi Đâu Cho Thiếp Theo Cùng - Đèn Cao Châu Đốc Gió Độc Gò Công - Cửu Long Giang và Về Miền Nam - Giã Ơn Cái Cổi Cái Chầy và Về Miền Nam - Đường Đi Đã Tới.

b) Mẹ Việt Nam: Mẹ Ta - Mẹ Xinh Đẹp - Mẹ Chờ Mong - Lúa Mẹ - Mẹ Đón Cha Về - Mẹ Hỏi - Mẹ Bỏ Cuộc Chơi - Mẹ Trong Lòng Người Đi - Mẹ Trả Lời - Mẹ Hoá Đá - Muốn Về Quê Mẹ - Sông Còn Mải Mê - Sông Vùi Chôn Mẹ - Sông Không Đường Về - Những Dòng Sông Chia Rẽ - Mẹ Trùng Dương - Biển Đông Sóng Gợn - Thênh Thang Thuyền Về - Chớp Bể Mưa Nguồn - Phù Sa Lớp Lớp Mây Trời Cuộn Bay - Mẹ Việt Nam ƠI - Việt Nam Việt Nam.

c) Bầy Chim Bỏ Xứ - Hồi Xứ: Bầy Chim Buồn Bã - Chim Quyên Từ Độ Bỏ Thôn Đoài - Con Chích Choè Và Con Chào Mào - Chim Bay Từ Đồng Lúa Phương Nam - Một Đôi Phượng Quý - Trên Cành Vàng Con Hoàng Khuyên - Bầy Chim Biệt Xứ - Én Bay Thấp Én Bay Cao - Bầy Chim Một Nhà - Lên Rừng Già Ba Mươi Sáu Thứ Chim - Bầy Chim Một Tổ - Bầy Chim Huyền Sử - Chim Quyên Về Đậu Ở Thôn Đoài ...

II- NHẠC TÌNH
1/ Tình Ca Ấp Úng: Cô Hái Mơ (theo thơ Nguyễn Bính) - Cây Đàn Bỏ Quên - Khối Tình Trương Chi.

2/ Tình Ca Học Trò: Tôi Đang Mơ Giấc Mộng Dài - Ngày Xưa Hoàng Thị (theo thơ Phạm Thiên Thư) - Tóc Mai Sợi Vắn Sợi Dài - Con Đường Tình Ta Đi - Trả Lại Em Yêu.

3/ Tình Ca Giang Hồ: Tình Kỹ Nữ - Tiếng Đàn Tôi - Bên Cầu Biên Giới.

4/ Tình Ca Đôi Lứa: Đêm Xuân - Thương Tình Ca - Tìm Nhau - Cho Nhau - Kiếp Nào Có Yêu Nhau (theo thơ Hoài Trinh) - Ngày Đó Chúng Mình - Đừng Xa Nhau - Nếu Một Mai Em Sẽ Qua Đời - Mưa Rơi - Phượng Yêu - Đường Em Đi.

5/ Tình Ca Một Mình: Còn Gì Nữa Đâu - Nghìn Trùng Xa Cách - Nha Trang Ngày Về - Giết Người Trong Mộng - Mùa Thu Chết (theo thơ Apollinaire) - Thu Ca Điệu Ru Đơn (theo thơ Verlaine).

6/ Tình Ca Quê Mùa: Nụ Tầm Xuân - Thưởng Ai Nhớ Ai - Đố Ai - Bài Ca Sao - Bài Ca Trăng. 

7/ Tình Ca Tuổi Trẻ (theo một số bài thơ của Nguyễn Tất Nhiên): Thà Là Giọt Mưa - Cô Bắc Kỳ Nho Nhỏ - Em Hiên Như Ma Soeur - Anh Vái Trời - Hãy Yêu Chàng - Hai Năm Tình Lận Đận.

8/ Tình Ca Mầu Thiền (theo một số bài thơ của Phạm Thiên Thư): Đưa Em Tìm Động Hoa Vàng - Gọi Em Là Đóa Hoa Sâu - Em Lễ Chùa Này - Huyền Thoại Trên Một Vùng Biển.

9/ Tình Ca Lỡ Làng: Tình Hờ - Yêu Tinh Tình Nữ - Ta Yêu Em Lầm Lỡ (theo thơ Đào Văn Trương) - Những Cuộc Tình Tan Vỡ - Chỉ Chừng Đó Thôi - Yêu Là Chết Ở Trong Lòng - Nỗi Buồn Có Tên - Anh Yêu Em Vào Cõi Chết (theo thơ Nguyễn Long).

10/ Tình Thi Nhân:
* (theo một số bài thơ của các thi nhân tiền chiến): Ngậm Ngùi (Huy Cận) - Mộ Khúc (Xuân Diệu) - Tiếng Sáo Thiên Thai (Thế Lữ) - Vần Thơ Sầu Rụng (Lưu Trọng Lư) - Thú Đau Thương (Lưu Trọng Lư) - Hoa Rụng Ven Sông (Lưu Trọng Lư) - Tiếng Thu (Lưu Trọng Lư) - Tỳ Bà (Bích Khê).

* (theo một số bài thơ của các thi nhân đương thời): Tâm Sự Gửi Vẽ Đâu (Lê Minh Ngọc) - Mùa Xuân Yêu Em (Đỗ Qúy Toàn) - Đừng Bỏ Em Một Mình (Hoài Trinh) - Con Quỳ Lạy Chúa Trên Trời (theo thơ Nhất Tuấn) - Ở Rừng U Minh Ta Không Thấy Em (Nguyễn Tiến Cung), Còn Chút Gì Để Nhớ (Vũ Hữu Định) - Nụ Hôn Đầu (Trần Dạ Từ).

11/ Truyện Tình: Cành Hoa Trắng - Hẹn Hò - Quán Bên Đường (theo thơ Trang Tuyết Sĩ) - Chuyện Tình Buồn (theo thơ Phạm Văn Bình).

12/ Nhục Tình Ca: Tình Tự Ca - Nhục Tình Ca - Đêm Hôm Đó - Người Tình Trong Cánh Tay - Tình Vẫn Rong Chơi.

III- NHẠC TÂM LINH 
1/ Ca Hát Bốn Mùa: (Xuân Ca) Xuân Thì - Xuân Nồng - Du Ca Mùa Xuân - Trên Đồi Xuân - Xuân Hiền - Xuân Ca ... (Hạ Ca) Cỏ Hồng - Gió Thoảng Đêm Hè - Ngày Tháng Hạ - Hạ Hồng ... (Thu Ca) Thu Ca Điệu Ru Đơn - Tiếng Thu - Tình Thu - Mùa Thu Paris - Tình Ca Mùa Thu - Kiếp Sau - Về Đây ... (Đông Ca) Chiều Đông - Tiễn Em - Bên Ni Bên Nớ ... 

2/ Ca Khúc Siêu Nhiên: Chiều Về Trên Sông - Dạ Lại Hương - Viễn Du - Lữ Hành - Xuân Hành - Tìm Nhau - Nước Mắt Rơi - Một Bàn Tay - Mộng Du - Những Bàn Chân - Đường Chiều Lá Rụng - Dạ Hành - Một Ngày Một Đời - Tạ Ơn Đời ... 

3/ Đạo Ca (theo thơ Phạm Thiên Thư): Pháp Thân - Đại Nguyện - Chàng Dũng Sĩ Và Con Ngựa Vàng - Quán Thế Âm - Môt Cành Mai - Lời Ru Bú Mớm Nâng Niu - Qua Suối Mây Hồng - Giọt Chuông Cam Lộ - Chắp Tay Hoa - Tâm Xuân. 

4/ Mười Bài Thiền Ca: Thinh Không - Võng - Thế Thôi - Không Tên - Xuân - Chiều - Người Tình - Răn - Thiên Đường Địa Ngục - Nhân Quả. 

5/ Mười Bài Rong Ca: Người Tình Già Trên Đầu Non - Hẹn Em Năm 2000 - Mẹ Năm 2000 - Mộ Phần Thế Kỷ - Ngụ Ngôn Mùa Xuân - Nắng Chiều Rực Rỡ - Bài Hát Nghìn Thu - Trăng Già - Ngựa Hồng - Rong Khúc.

6/ Trường Ca Hàn Mặc Tử: Tình Quê - Đây Thôn Vỹ Dạ - Dalat Trăng Mờ - Trăng Sao Rớt Rụng - Trút Linh Hồn - Lạy Bà Là Đấng Tinh Truyền Thánh Vẹn - Ôi Sứ Thần Thiên Chúa Gabriel - Phượng Trì Ôi Phượng Trì.

IV- NHẠC CẢNH 
1/ Tiểu Nhạc Cảnh: 
Chức Nữ Về Trời - Tấm Cám - Thằng Bờm - Người Đẹp Trong Tranh - Thị Mầu Lên Chùa - Trên Đồi Xuân - Chum Vàng - Mài Dao Dạy Vợ - Chuyện Tình Sơn Nữ.

2/ Đại Nhạc Cảnh: MINH HỌA TRUYỆN KIỀU 
Phần 1: Rằng Năm GiaTĩnh Triều Minh - Ngày Xuân Con Én Đưa Thoi - Thanh Minh Trong Tiết Tháng Ba - Ngổn Ngang Gò Đống Kéo Lên - Sè Sè Nấm Đất Bên Đường - Đau Đớn Thay Phận Đàn Bà - Một Vùng Cỏ Áy Ác Tà - Dễ Hay Tình Lại Gặp Tình - Gốc Cây Lại Vạch Một Bài Cổ Thi - Dùng Dăng Nửa Ở Nửa Vê - Chàng Vương Quen Mặt Ra Chào - Tình Trong Như Đã Mặt Ngoài Còn E ...

Phần 2: Người Đâu Gặp Gỡ Làm Chi - Lơ Thơ Tơ Liễu - Một Buổi Êm Trời - Biết Đâu Hợp Phố - Đá Biết Tuổi Vàng - Hán Sở Tranh Hùng - Tư Mã Phượng Cầu - Kê Khang Và Khúc Quảng Lăng – Chiêu Quân - Càng Tỏ Hương Nồng - Trăng Thề Còn Đó ...

Phần 3: Bán Mình Chuộc Tội - Tấm Lòng Con - Đã Bén Tay Phàm - Tú Bà - Lầu Ngưng Bích ...

(và các bài nhạc không xếp loại, v.v…)

– PHẠM DUY 
(với chữ ký)

----------

Chú thích (Bình Anson, 06/01/2025):
Có thể xem thêm các bảng liệt kê chi tiết nhạc Phạm Duy tại các links sau đây:

1) Nhạc Phạm Duy, Wikipedia. 
https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%E1%BA%A1c_Ph%E1%BA%A1m_Duy

2) Danh sách các tác phẩm của nhạc sĩ Phạm Duy, Thúy Nga Paris.   
https://thuy-nga-paris-by-night.fandom.com/vi/wiki/Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_t%C3%A1c_ph%E1%BA%A9m_c%E1%BB%A7a_nh%E1%BA%A1c_s%C4%A9_Ph%E1%BA%A1m_Duy  

*-----*


Thursday, 2 January 2025

Vài ghi nhận về nguồn gốc và sự phân chia xá-lợi dựa theo Chánh tạng

VÀI GHI NHẬN VỀ NGUỒN GỐC VÀ PHÂN CHIA XÁ-LỢI
DỰA THEO CHÁNH TẠNG (TẠNG KINH VÀ TẠNG LUẬT)
Bình Anson

(1) Có nhiều truyền thuyết, huyền thoại về câu chuyện hai thương buôn Tapassu và Bhallika đến gặp Đức Phật sau khi Ngài thành đạo và được cho mấy sợi tóc. Theo truyền thuyết Miến Điện thì hai thương buôn này trở về xứ đó, tạo dựng tháp thờ tóc và còn lưu truyền cho đến ngày nay. Còn truyền thuyết của Sri Lanka thì cho rằng các sợi tóc đó được đem sang đảo quốc Sri Lanka và được tôn thờ cho đến bây giờ.

Tuy nhiên, tạng Kinh và tạng Luật không thấy ghi thông tin nào về câu chuyện các sợi tóc của Đức Phật. Đại phẩm, tạng Luật (Kd 1.4), có ghi chuyện hai thương buôn Tapassu và Bhallika đến gặp Đức Phật sau khi Ngài thành đạo, dâng cúng thức ăn, rồi xin quy y Đức Phật và Giáo Pháp. Lúc ấy, Tăng đoàn chưa thành lập, cho nên hai vị này xem như hai cư sĩ đầu tiên xin quy y Nhị Bảo (Phật Bảo và Pháp Bảo). 

Tăng chi bộ, tạng Kinh (AN 1.248) có ghi sự kiện hai vị này là hai đệ tử cư sĩ đầu tiên của Đức Phật. Tăng nhất A-hàm (EĀ 1.1) của Hán tạng cũng ghi tương tự, nhưng gộp hai tên Tapassu và Bhallika thành tên phiên âm là “Tam-quả”.

(2) Sau khi Đức Phật nhập diệt, lễ trà-tỳ được chư tăng và dân chúng Mallā tổ chức tại Kusinārā, sau khi hỏa thiêu, Đại kinh Bát-niết-bàn (DN 16, Trường bộ) ghi rằng “thân Thế Tôn cháy, từ da ngoài cho đến da mỏng, thịt, dây gân hay nước giữa khớp xương, tất cả đều cháy sạch không có tro, không có than, chỉ có xương xá-lợi còn lại”. Bà-la-môn Doṇa đứng ra phân chia xá-lợi cho tám nhóm để dựng tháp thờ:

- Vua Ajātasattu  của nước Magadha,
- Những người Licchavī ở Vesāli,
- Những người Sākya ở Kapilavatthu,
- Những người Bulī ở Allakappa, 
- Những người Koliya ở Rāmagāma,
- Bà-la-môn Vethadīpaka ở Vethadīpa,
- Những người Mallā ở Pāvā,
- Những người Mallā ở Kusinārā.

Bà-la-môn Doṇa nhận bình chứa dùng để đong chia xá-lợi để dựng tháp thờ, và những người Moriyā ở Pipphalivana nhận than tro từ củi đốt để dựng tháp thờ. 

Bài kinh kết thúc bằng các câu kệ có ghi thêm thông tin rằng răng, tóc và lông của Đức Phật được Long vương và chư Thiên mang đi khắp vũ trụ. Tuy nhiên, Luận sư Buddhaghosa trong Chú giải Trường bộ nhận định rằng các câu kệ đó là do các vị Trưởng lão Sri Lanka về sau ghi thêm vào.

Bài kinh tương đương trong Trường A-hàm của Hán tạng, kinh Du hành (DĀ 2) cũng ghi thông tin tương tự. Sau khi trà tỳ, Bà-la-môn Hương Tánh (Doṇa) phân chia xá-lợi cho tám nhóm, ông ấy nhận bình chứa xá-lợi, còn tro than từ củi đốt thì chia cho dân chúng thôn Tất-bát (Pipphalivana). Kinh có ghi thêm rằng tóc Phật khi còn tại thế thì được tôn thờ trong một tháp khác, nhưng không thấy đề cập gì về nơi chốn và người nhận tóc đó. Có lẽ chi tiết này về sau được ghi thêm vào bài kinh.

Kèm theo dưới đây là các đoạn kinh trích từ tạng Kinh (Tăng chi bộ, Trường bộ, Trường A-hàm) và tạng Luật (Đại phẩm).

Bình Anson,
Perth, Tây Úc 
01/01/2025

*-----*

 

I- VỀ HAI ÔNG TAPASSU VÀ BHALLIKA, ĐỆ TỬ ĐẦU TIÊN QUY Y NHỊ BẢO (PHẬT VÀ PHÁP)

(1) Tăng chi bộ, tạng Kinh (AN 1.248):

Này các tỳ-khưu, trong các vị đệ tử nam cư sĩ của Ta đã quy y đầu tiên, tối thắng là các thương buôn Tapassu và Bhallika. – (AN 1.248) 

(2) Đại phẩm, tạng Luật (Kd 1.4):

(Giảng về cây Rājāyatana, tuần lễ thứ tư sau khi thành tựu quả vị Chánh Đẳng Giác – Tỳ-khưu Indacanda dịch)

1. Sau đó khi bảy ngày trôi qua, đức Thế Tôn đã xuất khỏi định ấy rồi từ cội cây Mucalinda đã đi đến cây Rājāyatana, sau khi đến đã ngồi xuống với một tư thế kiết già ở cội cây Rājāyatana trong bảy ngày, hưởng niềm an lạc của sự giải thoát.

2. Vào lúc bấy giờ, có các thương buôn Tapassu và Bhallika đang đi đường xa từ Ukkalā đến khu vực ấy. Khi ấy, vị Thiên thần là thân quyến cùng huyết thống của các thương buôn Tapassu và Bhallika đã nói với các thương buôn Tapassu và Bhallika điều này: “Này các bác, đức Thế Tôn này đang ngự ở cội cây Rājāyatana là vị đầu tiên được hoàn toàn giác ngộ. Hãy đi và bày tỏ lòng thành kính đến đức Thế Tôn ấy với bánh bột gạo và mật viên. Điều ấy sẽ đem lại cho các bác sự lợi ích và sự an vui lâu dài.”

3. Khi ấy, các thương buôn Tapassu và Bhallika đã mang theo bánh bột gạo và mật viên đi đến gặp đức Thế Tôn, sau khi đến đã đảnh lễ đức Thế Tôn rồi đứng ở một bên. Khi đã đứng một bên, các thương buôn Tapassu và Bhallika đã nói với đức Thế Tôn điều này: - “Bạch ngài, xin đức Thế Tôn hãy thọ lãnh bánh bột gạo và mật viên của chúng tôi. Điều ấy sẽ đem lại cho chúng tôi sự lợi ích và sự an vui lâu dài.”

4. Khi ấy, đức Thế Tôn đã khởi ý điều này: “Các đức Như Lai không thọ lãnh ở (hai) tay, vậy ta nên thọ lãnh bánh bột gạo và mật viên bằng vật gì?” Khi ấy, bốn vị Đại Thiên Vương dùng tâm biết được ý nghĩ suy tầm của đức Thế Tôn nên đã dâng lên đức Thế Tôn bốn cái bình bát làm bằng đá từ ở bốn phương (nói rằng): “Bạch ngài, xin đức Thế Tôn hãy thọ lãnh bánh bột gạo và mật viên ở đây.” Đức Thế Tôn đã thọ lãnh bánh bột gạo và mật viên trong bình bát mới[2] làm bằng đá, và sau khi thọ lãnh đã thọ dụng.

5. Sau đó, các thương buôn Tapassu và Bhallika đã nói với đức Thế Tôn điều này: “Bạch ngài, chúng con đây xin đi đến nương nhờ đức Thế Tôn và Giáo Pháp. Xin đức Thế Tôn chấp nhận chúng con là các nam cư sĩ đã đã đi đến nương nhờ kể từ hôm nay cho đến trọn đời.” Và họ đã trở thành những nam cư sĩ đọc hai câu (nương nhờ)[*] đầu tiên ở thế gian. – (Kd 1.4)

Chú thích:

[*] Nghĩa là đi đến nương nhờ đức Thế Tôn và đi đến nương nhờ Giáo Pháp, vì hội chúng tỳ-khưu vào lúc bấy giờ chưa được hình thành (Tỳ-khưu Indacanda).

*-----*

II- PHÂN CHIA XÁ LỢI THEO ĐẠI KINH BÁT-NIẾT BÀN (TRƯỜNG BỘ, DN 16)
Hòa thượng Thích Minh Châu dịch Việt

Vua nước Magadha tên là Ajātasattu Vedehiputta nghe tin Thế Tôn đã diệt độ ở Kusinārā, liền gởi một sứ giả đến các người Mallā ở Kusinārā: “Thế Tôn là người Sát-đế-lỵ, ta cũng là người Sát-đế-lỵ. Ta cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Thế Tôn. Ta cũng dựng tháp và tổ chức nghi lễ đối với Xá-lợi của Thế Tôn.”

Những người Licchavī ở Vesālī nghe tin Thế Tôn đã diệt độ ở Kusinārā, liền gởi một sứ giả đến các người Mallā ở Kusinārā: “Thế Tôn là người Sát-đế-lỵ, chúng tôi cũng là người Sát-đế-lỵ. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của The Tôn. Chúng tôi cũng dựng tháp và tổ chức nghi lễ đối với Xá-lợi của Thế Tôn”.

Các người Sākya ở Kapilavatthu nghe tin Thế Tôn đã diệt độ ở Kusinārā, liền gởi một sứ giả đến các người Mallā ở Kusinārā: “Thế Tôn là người bà con tối tôn của chúng tôi. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ dựng tháp và tổ chức các nghi lễ đối với Xá-lợi của Thế Ton”.

Những người Bulī ở Allakappa nghe tin Thế Tôn đã diệt độ ở Kusinārā, liền gởi một sứ giả đen các người Mallā ở Kusinārā: “Thế Tôn là người Sát-đế-lỵ, chúng tôi cũng là người Sát-đế-lỵ. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ dựng tháp và tổ chức các nghi lễ đối với Xá-lợi của Thế Tôn.”

Những người Koliya ở Rāmagāma nghe tin Thế Tôn đã diệt độ ở Kusinārā, liền gởi một sứ giả đến các người Mallā ở Kusinārā: “Thế Tôn là người Sát-đế-lỵ, chúng tôi cũng là người Sát-đế-lỵ. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ dựng tháp và tổ chức các nghi lễ đối với Xá-lợi của Thế Tôn.”

Bà-la-môn Vethadīpaka nghe tin Thế Tôn đã diệt độ ở Kusinārā, liền gởi một sứ giả đến các người Mallā ở Kusinārā: “Thế Tôn là người Sát-đế-lỵ, tôi cũng là người Sát-đế-lỵ. Tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Thế Tôn. Tôi cũng sẽ dựng tháp và tổ chức các nghi lễ đối với Xá-lợi của Thế Tôn.”

Các người Mallā ở Pāvā nghe tin Thế Tôn đã diệt độ ở Kusinārā, liền gởi một sứ giả đến các người Mallā ở Kusinārā: “Thế Tôn là người Sát-đế-lỵ, chúng tôi cũng là người Sát-đế-lỵ. Chúng tôi cũng xứng đáng được một phần Xá-lợi của Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ dựng tháp và tổ chức các nghi lễ đối với Xá-lợi của Thế Tôn.”

Khi được nghe nói vậy, các người Mallā ở Kusinārā liền tuyên bố giữa đại chúng: 

– Thế Tôn đã diệt độ tại làng vườn của chúng tôi, chúng tôi sẽ không cho phần Xá-lợi nào của Thế Tôn.

Khi nghe vậy, Bà-la-môn Doṇa nói với họ: 

– Tôn giả, hãy nghe lời tôi nói! 

Phật dạy chúng ta phải kham nhẫn, 
Thật không tốt nếu có tranh giành,
Khi chia Xá-lợi bậc Thượng Nhân.
Chúng ta hãy đoàn kết nhất tâm,
Hoan hỷ chia Xá-lợi tám phần.
Chúng ta hãy dựng tháp mọi phương,
Đại chúng mười phương tin Pháp Nhãn...

– Này Tôn giả Bà-la-môn, Ngài hãy phân chia Xá-lợi ra tám phần đồng đều.

– Xin vâng, các Tôn giả.

Bà-la-môn Doṇa vâng lời hội chúng ấy, phân chia Xá-lợi của Thế Tôn thành tám phần đồng đều rồi thưa hội chúng:

– Các Tôn giả, hãy cho tôi cái bình dùng để đong chia Xá-lợi này. Tôi sẽ dựng tháp và tổ chức các nghi lễ cho cái bình.

Và hội chúng ấy tặng Bà-la-môn Doṇa cái bình.

Và người Moriyā ở Pipphalivana nghe tin Thế Tôn đã diệt độ ở Kusinārā, liền gởi một sứ giả đến các người Mallā ở Kusinārā:

– Thế Tôn là người Sát-đế-lỵ, chung tôi cũng là người Sát-đế-lỵ. Chúng tôi cũng xứng đáng được hưởng một phần Xá-lợi của Thế Tôn. Chúng tôi cũng sẽ dựng tháp và tổ chức các nghi lễ đối với Xá-lợi của Thế Tôn.

– Nay không còn phần Xá-lợi nào của Thế Tôn. Xá-lợi của Thế Tôn đã được phân chia, hãy lấy tro còn lại.

Rồi các vị này lấy các than tro còn lại. 

Và vua nước Magadha tên là Ajātasattu, con bà Videhi, xây dựng tháp trên Xá-lợi của Thế Tôn tại Vương Xá và tổ chức lễ cúng dường.

Những người Licchavī ở Vesāli cũng xây dựng tháp trên Xá-lợi của Thế Tôn tại Vesālī và tổ chức lễ cúng dường.

Những người Sākya ở Kapilavatthu cũng xây dựng tháp trên Xá-lợi của Thế Tôn tại Kapilavatthu và to chức lễ cúng dường.

Những người Bulī ở Allakappa cũng xây dựng tháp trên Xá-lợi của Thế Tôn tại Allakappa và tổ chức lễ cúng dường.

Những người Koliya ở Rāmagāma cũng xây dựng tháp trên Xá-lợi của Thế Tôn tại Rāmagāma và tổ chức lễ cúng dường.

Bà-la-môn Vethadīpaka cũng xây dựng tháp trên Xá-lợi của Thế Tôn tại Vethadīpa và lễ chức lễ cúng dường.

Những người Mallā ở Pāvā cũng xây dựng tháp trên Xá-lợi của Thế Tôn tại Pāvā và to chức lễ cúng dường.

Những người Mallā ở Kusinārā cũng xây dựng tháp trên Xá-lợi của Thế Tôn tại Kusinārā và tổ chức lễ cúng dường.

Bà-la-môn Doṇa cũng xây dựng tháp trên bình [dùng để đong chia Xá-lợi] và tổ chức lễ cúng dường.

Những người Moriyā ở Pipphalivana cũng xây dựng tháp trên những than tro và tổ chức lễ cúng dường.

Như vậy, có tám tháp Xá-lợi, tháp thứ chín trên bình [dùng để đong chia Xá-lợi] và tháp thứ mười trên tro [Xá-lợi].

Đó là truyền thống thời xưa như vậy. [*]

Đấng Pháp Nhãn Vô Thượng,
Xá-lợi phân tám phần,
Bảy phần được cúng dường,
Tại Jambudīpa.
Một phần Long vương cúng,
Tại Rāmagāma.

Một răng Phật được cúng,
Cho chư thiên ba cõi,
Một tại Gandhāra,
Một tại Kāliṅga.
Một răng cho Long vương,
Tự mình riêng cúng dường.

Quả đất được chói sáng,
Với hào quang Xá-lợi,
Với lễ vật cúng dường,
Hạng thượng phàm, thượng đẳng.
Xá-lợi đấng Pháp Nhãn,
Như vậy được cúng dường,
Bởi những bậc tôn trọng.

Cung kính lễ cúng dường,
Bởi thiên, long, nhơn chủ,
Các bậc tối thượng nhơn.
Các ngươi hãy chắp tay,
Cung kính lễ cúng dường.

Khó thay sự chiêm ngưỡng!
Tôn nhan bậc Như Lai,
Trải nhiều nhiều trăm kiếp,
May lắm được một lần.

Bốn mươi răng đều nhau,
Chư Thiên đã mang đi,
Cùng với tóc và lông,
Đến khắp các vũ trụ.

*

Chú thích:

[*] Luận sư Buddhaghosa, trong Chú giải Trường bộ, cho biết câu kết “Đó là truyền thống thời xưa như vậy” (Evametaṁ bhūtapubbanti) được thêm vào trong kỳ Kết tập Kinh điển III, còn các câu kệ tiếp theo là do các vị trưởng lão ở xứ Sri Lanka ghi thêm vào (DA ii, 615).

*-----*

III- PHÂN CHIA XÁ-LỢI THEO KINH DU HÀNH, TRƯỜNG A-HÀM (MĀ 2)
Trung tâm Dịch thuật Trí Tịnh dịch

Bấy giờ, chúng Mạt-la nước Ba-bà nghe Phật diệt độ tại rừng Song Thọ, đều tự nghĩ: “Chúng ta nên đến đó xin phần Xá-lợi, thỉnh về nước dựng tháp cúng dường.”

Họ liền hạ lệnh tập hợp bốn quân chủng là quân voi, quân ngựa, quân xe và quân bộ kéo đến thành Câu-thi, rồi sai sứ giả đến thưa:

– Chúng tôi nghe tin đấng Chúng Hựu [1] diệt độ tại đây, Phật cũng là Thầy chúng tôi, vì lòng kính mộ Ngài, chúng tôi đến xin phần Xá-lợi, thỉnh về nước dựng tháp cúng dường.

Vua nước Câu-thi đáp:

– Đúng vậy! Quả thật như lời Ngài nói nhưng vì Thế Tôn giáng lâm tại đây và diệt độ cũng tại đây, nhân dân nước tôi tự lo cúng dường, khỏi phiền các ngài ở xa. Việc phân chia Xá-lợi e rằng không thể được.

Bấy giờ, chúng Bạt-ly [2], nước Già-la-phả [3], chúng Câu-lợi [4], nước La-ma-già [5], chúng Bà-la-môn nước Tỳ-lưu-đề [6], chúng Thích-ca nước Ca-duy-la-vệ [7], chúng Ly-xa [8] nước Tỳ-xá-ly, Vua A-xà-thế [9] nước Ma-kiệt-đà, nghe tin Như Lai diệt độ tại rừng Song Thọ thành Câu-thi đều tự nghĩ: “Chúng ta hãy nên đến đó để chia phần Xá-lợi.”

Thế rồi, Vua A-xà-thế bèn hạ lệnh dẫn bốn quân chủng là quân voi, quân ngựa, quân xe và quân bộ tiến qua sông Hằng, sai Bà-la-môn Hương Tánh [10]: “Ngươi hãy nhân danh ta, vào thành Câu-thi vấn an sức khỏe các vị Mạt-la: Sinh hoạt thường ngày có thảnh thơi không? Đi đứng có được nhẹ nhàng không? Và nói rằng ta với quý ngài ấy xưa nay vốn kính trọng lẫn nhau, láng giềng hòa nghị, chưa từng tranh chấp. Nay nghe Như Lai diệt độ tại quý quốc, đối với Thế Tôn, ta vô cùng tôn kính nên từ xa đến đây muốn thỉnh phần Xá-lợi đem về nước dựng tháp cúng dường. Nêu nhận lời, ta sẽ hiến quốc bảo cho.”

Bấy giờ, Bà-la-môn Hương Tánh vâng lệnh nhà vua, đến thành Câu-thi thưa với các Mạt-la rằng:

– Đại vương nước Ma-kiệt kính lời vấn an sức khỏe các Ngài: “Sinh hoạt thường ngày có thảnh thơi không? Đi đứng có được nhẹ nhàng không? Và nói rằng Đại vương với quý ngài xưa nay kính trọng lẫn nhau, láng giềng hòa nghị, chưa từng tranh chấp. Nay nghe Như Lai diệt độ tại quý quốc, đối với

Thế Tôn, Đại vương vô cùng tôn kính, nên từ xa đến đây muốn thỉnh phần Xá-lợi đem về nước dựng tháp cúng dường. Nếu nhận lời, Đại vương sẽ hiến quốc bảo cho.”

Lúc đó, các Mạt-la trả lời Bà-la-môn Hương Tánh:

– Đúng vậy! Quả thật như lời ngài nói nhưng vì Thế Tôn giáng lâm tại đây và diệt độ cũng tại dây, nhân dân nước tôi tự lo cúng dường, khỏi phiền các ngài ở xa. Việc phân chia Xá-lợi e rằng không thể được.

Lúc đó, vua các nước bèn triệu tập quần thần, bàn bạc:

Chúng ta hòa hiếu,
Xa đến đảnh lễ,
Khiêm tốn thỉnh cầu,
Nếu không chấp nhận,
Bốn binh đã sẵn,
Không tiếc thân mạng,
Dùng nghĩa không được,
Tất phải dùng sức.

Khi ấy vua nước Câu-thi liền triệu tập quần thần, cùng nhau bàn bạc, rồi đáp trả rằng:

Từ xa khổ nhọc,
Các vị đến xin,
Di thể Như Lai,
Nhưng không cho được.
Nếu muốn dùng binh,
Ta đây cũng sẵn,
Chống trả đến cùng,
Chưa từng biết sợ.

Lúc ấy, Bà-la-môn Hương Tánh đứng ra phủ dụ mọi người:

– Chư Hiền! Lâu nay chúng ta lãnh thọ lời Phật dạy, miệng tụng pháp ngôn, tâm theo nhân nghĩa. Tất cả chúng sanh đều muốn an lành, nay chẳng lẽ vì tranh giành Xá-lợi Phật mà tàn hại lẫn nhau? Đối với di thể Như Lai, nếu muốn có được lợi ích rộng rãi thì nên phân chia ra thành nhiều phần.

Mọi người đều khen là phải, lại bàn luận với nhau: “Ai là người đủ khả năng phân chia?” Rồi tất cả đều cho rằng Bà-la-môn Hương Tánh là người nhân trí công tâm, có thể đứng ra phân chia.

Thế rồi, các quốc vương liền bảo Hương Tánh:

– Ông hãy chia Xá-lợi Phật thành tám phần bằng nhau cho chúng tôi.

Bà-la-môn Hương Tánh vâng lệnh, liền đến chỗ Xá-lợi, cúi đầu đảnh lễ xong, tiến lên nhặt chiếc răng trên của Phật để riêng một bên, rồi sai sứ giả đưa đến chỗ Vua A-xà-thế. Ông bảo sứ giả:

– Ngươi hãy thay mặt ta tâu với Đại vương rằng: “Sinh hoạt thường ngày có thảnh thơi không? Đi đứng có được nhẹ nhàng không? Xá-lợi chưa đến, chắc ngài mong đợi lắm? Nay giao sứ giả đem răng trên của Như Lai đến trước để Đại vương có thể cúng dường, thỏa lòng trông mong. Khi sao Mai [11] mọc, phân chia xong Xá-lợi, thần sẽ đích thân đến dâng.”

Sứ giả vâng lời, đến chỗ Vua A-xà-thế tâu:

– Bà-la-môn Hương Tánh kính lời thỉnh an Đại vương: “Sinh hoạt thường ngày có thảnh thơi không? Đi đứng có được nhẹ nhàng không? Xá-lợi chưa đến, chắc ngài mong đợi lắm? Nay giao sứ giả đem răng trên của Như Lai đến trước để Đại vương có thể cúng dường, thỏa lòng trông mong. Khi sao Mai mọc, phân chia xong Xá-lợi, Bà-la-môn Hương Tánh sẽ đích thân đến dâng.”

Bấy giờ, Bà-la-môn Hương Tánh dùng cái bình đựng khoảng một thạch để đong chia Xá-lợi, phân thành tám phần bằng nhau xong, nói với mọi người:

– Tôi muốn xin cái bình này đem về nhà dựng tháp cúng dường.

Mọi người đều bảo:

– Thật là có trí, thật là hợp lý, chúng tôi đồng ý!

Lúc đó người trong thôn Tất-bát cũng đến xin:

– Hãy cho chúng tôi phân tro còn sót lại dưới đất kia để đem về xây tháp cúng dường. 

Mọi người lúc đó đều chấp thuận. Bấy giờ, người nước Câu-thi được chia phần Xá-lợi, liền dựng tháp trong nước cúng dường. Người nước Ba-bà, Già-la, La-ma-già, Tỳ-lưu-đề, Ca-duy-la-vệ, Tỳ-xá-ly và Vua A-xà-thế nước Ma-kiệt khi nhận được phần Xá-lợi, đều thỉnh về nước, xây tháp cúng dường. Bà-la-môn Hương Tánh ôm bình về nhà dựng tháp miếu cúng dường. Người dân thôn Tất-bát cũng đem phần tro còn lại về dựng tháp miếu cúng dường.

Như vậy, Xá-lợi Như Lai được chia thờ tại tám tháp, tháp thứ chín thờ bình, tháp thứ mười thờ tro và tháp thứ mười một thờ tóc Phật khi còn tại thế.

----------------

Chú thích:

[1] Chúng Hựu (眾祐). Theo Tứ phần luật danh nghĩa tiêu thích, 四分律名義標釋 (X.44. 0744.19. 0544c20), do có nhiều phước đức tự bảo hộ cho mình và còn có thể phù hộ tất cả chúng sanh nên gọi là Chúng Hựu. Hựu giống như sự trợ giúp vậy. (謂有眾德自祐.復能祐諸有情.故稱眾祐.祐猶助也).
[2] Bạt-ly (跋離, Bulī).
[3] Già-la-phả, Già-la (遮羅頗, Allakappa).
[4] Câu-lợi (拘利, Koliya).
[5] La-ma-già (羅摩伽, Rāmagāma).
[6] Tỳ-lưu-đề (毘留提, Vethadīpa).
[7] Kinh Đại bổn ghi: Ca-tỳ-la-vệ (迦毗羅衛, Kapilavatthu).
[8] Ly-xa (離車, Licchavī).
[9] A-xà-thế (阿闍世, Ajātasattu).
[10] Hương Tánh (香姓, Doṇa).
[11] Nguyên tác: Minh tinh (明星, Aruṇa), tức Thái Bạch tinh, còn gọi sao Kim, sao Hôm, sao Mai, sao Phất.

Ba-bà: Pāvā
Câu-thi, Câu-thi-na: Kusinārā
Ma-kiệt, Ma-kiệt-đà: Magadha
Mạt-la: Malla
Tất-bát: Pipphalivana
Tỳ-xá-ly: Vesālī

*-----*